27 juli 2020 – In onzekere tijden, zoals nu in de coronacrisis, piekeren we wat af – vooral ’s nachts. Hoe kan dat? We worden allemaal weleens wakker in het holst van de nacht met angstige gedachten of gepieker. Maar waarom denken we ‘s nachts ineens na over dingen die er overdag helemaal niet toe doen? Waarom piekeren we eigenlijk?
Professor Erik Scherder, klinisch psycholoog en hersenwetenschapper aan de Vrije Universiteit Amsterdam: “Dat heeft te maken met twee netwerken in ons brein. Ten eerste het defaultnetwerk, een soort ontfocusnetwerk op het niveau van ons onderbewustzijn waarin de creativiteit, het probleemoplossend vermogen en de mate waarin we bewust zijn van onze eigen gedachten gelegen zijn. In rust gaat het defaultnetwerk ‘aan’. Vandaar dat je vaak onder de douche de beste ideeën krijgt of oplossingen bedenkt.”
“Maar vlak bij het defaultnetwerk in onze hersenen bevindt zich een ander netwerk waar bijvoorbeeld schuldgevoel en zelfreflectie gelegen zijn. Die twee netwerken komen bij piekeren met elkaar in contact. De systemen gaan nauw samenwerken. Met andere woorden: het defaultnetwerk zorgt ervoor dat je wat begint te dagdromen, maar koppelt het aan dat andere systeem dat er een negatieve lading aan geeft.”
Scherder: “De reden dat we vooral ’s nachts piekeren piekeren heeft een aantal oorzaken. ’s Nachts daalt de bloeddruk, vertraagt de ademhaling en komen er allerlei hormonale processen op gang die ervoor zorgen dat je tot rust komt, zodat je kunt slapen. Ook het brein krijgt rust en dat betekent dat het defaultnetwerk wordt geactiveerd. Contact met het negatieve netwerk ligt dan sneller op de loer.
Alles lijkt ’s nachts erger doordat het deel in de hersenen waar onze emoties en gedachten gereguleerd worden, ’s nachts óók minder actief wordt, anders zou je niet kunnen slapen. Dat zorgt ervoor dat de controle op angstgebieden een stuk minder is. De rem is eraf. Daardoor lijken problemen en angsten ’s nachts veel groter dan overdag.”
Chris O’Sullivan van de Mental Health Foundation denkt dat er ook nog andere redenen zijn. “Er zijn vier dingen waar mensen zich vooral druk om maken,” vertelt hij. “Ten eerste de neiging om op de dag te reflecteren en daarover te piekeren. Daarnaast is er de slaap zelf, en de problemen die sommige mensen hebben om in slaap te komen. Ten derde de eenzaamheid, isolatie en stilte die je vooral ‘s nachts ervaart. Tenslotte kun je piekeren over de toekomst. Overdag zijn er zat manieren om hiermee om te gaan, is er genoeg afleiding, maar als we eenmaal proberen te slapen is er ineens ruimte om je over van alles druk te maken.”
Wat kunnen we doen tegen piekeren?
Scherder: “Er is een interessante studie gedaan naar wandelen in de natuur en piekeren. Regelmatig wandelen in het bos of een andere natuurlijke omgeving, blijkt het piekergedrag aanzienlijk te verminderen. De natuur brengt je systeem tot rust, onder meer door natuurlijke geluiden. En het wandelen zorgt voor een betere doorbloeding, ook van het brein. Bewegen is het brein masseren.”
“Studies onder zowel jonge als oudere mensen die inactief waren en meer gingen bewegen, tonen aan dat beweging verschillende hersenfuncties verbetert. Met name het controleren van je impulsen, het filteren van wat relevante en irrelevante informatie is, zorgt ervoor dat je beter kunt schiften tussen dingen die er wél en niet toe doen: je kunt beter relativeren. Een belangrijke eigenschap om de negatieve gedachtestroom die piekeren met zich meebrengt, een halt toe te roepen.”
O’Sullivan: “Je kunt voorbereidingsmaatregelen treffen als je gaat slapen: niet te veel sporten en eten vlak van tevoren. Een warm bad werkt ook ontspannend. Drink minder alcohol of cafeïne, zet je telefoon op tijd uit en zorg ervoor dat je slaapkamer goed geventileerd is.”
Mocht dit alles nou niet werken – wat goed mogelijk is, want als je alleen maar een heet bad hoefde te nemen was iedereen al lang van z’n angstklachten af – dan kun je het best naar je huisarts gaan, . Je huisarts kan je doorverwijzen naar therapeuten – cognitieve gedragstherapie kan bijvoorbeeld goed helpen tegen angstklachten.”
Dit bericht is 36133 keer gelezen.
