ADHD

ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In Nederland spreken we meestal van een aandachtstekortstoornis of hyperactiviteitstoornis. Iemand met ADHD is vaak hyperactief, impulsief en heeft problemen met aandacht.

  • Er bestaan 3 typen ADHD:
    ADHD-I: Deze vorm van Attention Deficit Hyperactivity Disorder staat ook bekend als ADD. Mensen met ADHD hebben vaak last van aandachtstekort of concentratieproblemen. Hyperactiviteit en impulsiviteit komen bij dit type ADHD vaak minder voor.
  • ADHD-H: De kenmerken van dit type ADHD zijn aanhoudende hyperactiviteit en impulsiviteit
  • ADHD-C: Ook wel het gecombineerde type genoemd. Mensen met dit type ADHD hebben kenmerken van beide vormen. Het gecombineerde type komt het meest voor.

Typische ADHD kenmerken zijn:

  • Onder je niveau presteren: het zit er wel in maar het komt er niet uit
  • Chaos in je hoofd of een vol hoofd
  • Snel wisselende stemmingen
  • Prikkelbaarheid of woede-uitbarstingen
  • Verstrooid zijn
  • Afwezig of dromerig zijn
  • Chronisch te laat komen
  • Veel twijfelen en niet gemakkelijk een beslissing kunnen nemen
  • Geen overzicht over tijd of geld
  • Enthousiast aan iets beginnen, maar het vervolgens niet afmaken
  • Bij interesse geen last van concentratieproblemen, anders wel
  • Moeite met ontspannen
  • Dingen eruit flappen
  • Teveel geld uitgeven
  • Niet lang stil kunnen zitten
  • Innerlijke onrust
  • Vreetbuien
  • Overgewicht
  • Alcohol- en drugsproblemen
  • Somberheid
  • Angstklachten
  • Relatieproblemen
  • Slaapproblemen

Hoe voelt ADHD?
Het is lastig om daar een antwoord op de geven omdat iedereen ADHD anders ervaart. Er zijn wel veel overeenkomsten. Het meest opvallende kenmerk zijn de concentratieproblemen  die veel mensen met ADHD ervaren. Ze krijgen dingen niet mee, letten niet op of vergeten iets snel.  Mensen met Attention Deficit Hyperactivity Disorder hebben constant het gevoel dat er een tv in hun hoofd aanstaat op  10 kanalen tegelijk.. Sommige mensen ervaren ook constante ruis of muziek in hun hoofd. De mate van hyperactiviteit en impulsiviteit verschilt per persoon: de een kan geen seconde stilzitten of zijn mond houden, de ander kan dat wel maar ervaart meer innerlijke spanning of onrust. De een komt door impulsief gedrag in contact met de politie, bij de ander blijft dit beperkt tot dingen eruit gooien die niet  tactvol zijn.

Hoe herken je ADHD?
Mensen met Attention Deficit Hyperactivity Disorder herken je vaak aan de concentratieproblemen of het aandachtstekort. Daarnaast zijn ze vaak ook hyperactief en impulsief. Hyperactiviteit herken je aan niet stil kunnen zitten, wiebelen, vaak opstaan of druk en luid praten. Impulsiviteit betekent niet goed kunnen remmen: dingen eruit flappen, spullen kopen die je eigenlijk al hebt of niet nodig hebt, ruzie maken terwijl dat helemaal niet de bedoeling was, teveel drinken enzovoorts.

Hoe wordt ADHD getest?
ADHD wordt veelal getest bij een ggz-instelling, nadat de huisarts een patiënt heeft doorverwezen. Niet alleen op het gebied van Attention Deficit Hyperactivity Disorder, maar ook op het terrein van je slaap, je stemming, angst of verslaving. Alle klachten moeten in samenhang worden beoordeeld om je goed advies te kunnen geven over je eventuele behandeling. Door uitgebreid diagnostisch onderzoek, waarin wordt gekeken of je kenmerken hebt van  Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder, maar door ook goed te kijken of deze kenmerken misschien niet beter verklaard kunnen worden door een andere stoornis. Daarnaast worden ouders, de partner, schoolrapporten, en eventuele oude onderzoeksverslagen bekeken om te beoordelen of je klachten ook in je jeugd al voorkwamen.

Je kunt ook online testen doen zoals bij  (een diagnose ADHD kan alleen worden vastgesteld door een door voor opgeleide professional!

ADHDcentraal >>

Hieronder kunt u de zelftest voor ADHD en ADD invullen. De test bestaat uit zes vragen die verband houden met de symptomen van ADHD / ADD.

Mentaalbeter >>

Vraag je je af of je te maken hebt met ADHD? Of denk je dat je kind ermee te maken heeft? Met onze online ADHD test krijg je snel een goede indruk.

PsyQ >>

Onze online ADHD test / ADD test geeft aan of jouw klachten mogelijk verband houden met ADHD of ADD. Let op: je mag nooit zelf een diagnose stellen

Youz >>

Wilt u testen of uw kind ADHD heeft? Youz biedt u een betrouwbare test om er achter te komen of uw kind ADHD heeft. Doe de test snel bij ons online.

Behandeling

De behandeling verschilt per leeftijdsgroep en hangt verder af van al dan niet ook aanwezige gedragsproblemen zoals ongehoorzaamheid, driftbuien, zich niet aan regels houden, opstandig gedrag en agressie.

Voor de verschillende leeftijdsgroepen (kinderen jonger dan 6 jaar, kinderen 6 tot 12 jaar, jongeren 12 tot 18 jaar en volwassenen) zijn vier algoritmes (beslisbomen) gemaakt die een globaal inzicht geven in wanneer voor welke behandeling gekozen kan worden. De leeftijdsgrenzen zijn niet absoluut. Zo zal voor de ene 12-jarige een oudertraining volstaan, terwijl het voor de ander echt is nodig de jongere zelf actief te betrekken in de behandeling.

Voor alle groepen geldt dat voorafgaand aan min of meer intensieve behandeling altijd psycho-educatie gegeven moet worden en adviezen over de aanpassingen in de omgeving en aanpak door de ouders en de school. Deze aanpassingen moeten afgestemd worden op de draagkracht en mogelijkheden van ouders en school. Uit onderzoek zijn nog geen duidelijke contra-indicaties voor meer intensieve training van ouders of leerkrachten af te leiden. Toch is het van belang dat eventuele barrières voor het volgen hiervan bij ouders of school worden opgespoord. Waar mogelijk moeten deze eerst worden weggenomen of verminderd voordat een training start.

Verder is een algemene stelregel: niet gelijktijdig starten met een combinatie van medicatie en een psychologische behandeling, zeker niet bij lichte of matige ADHD. Het advies is om pas een tweede behandelvorm toe te voegen als het resultaat van de eerstgekozen behandelvorm onvoldoende is gebleken. De reden hiervoor is dat anders niet kan worden nagegaan welke van beide behandelvormen de werkzame is. Bovendien is een combinatiebehandeling lang niet altijd nodig en uiteraard ook duurder. Tot slot kan deze werkwijze eraan bijdragen dat onnodig gebruik van medicatie wordt voorkomen, in gevallen waarbij een niet-medicamenteuze behandeling voldoende verbetering geeft.

Interventies

Psychosociale begeleiding
ADHD kan gevolgen hebben op alle levensgebieden. Naast behandeling kan het nodig zijn om ook begeleiding te bieden in de vorm van opvoedingsondersteuning, ondersteuning van leerkrachten en andere begeleiders, ondersteuning bij het dagelijks leven, huisvesting, huishouding, school, werk(hervatting), huisvesting of schuldsanering.

In het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is de gemeente verantwoordelijk voor de meeste interventies op dit vlak. Het aanbod kan per gemeente sterk verschillen.

Met name coaching en mentoring, gericht op het verbeteren van specifieke vaardigheden (zoals planning) en levensgebieden (zoals studie en werk) kunnen een belangrijk onderdeel zijn van de behandeling van volwassenen. Het kan bijdragen aan meer controle over het leven. Het is belangrijk dat coaching niet zo zeer gericht is op het wegpoetsen van zwakten, maar op het versterken van competenties.

Vormen van coaching worden in Nederland op allerlei plekken en door allerlei mensen/disciplines aangeboden. Onduidelijk is echter hoe de kwaliteit hiervan is. Het opstellen van landelijke kwaliteitseisen zou hierin mogelijk verbetering kunnen brengen.

Groepscoaching kan bovendien een goede start zijn voor lotgenotencontact.

 Psychologische behandeling bij kinderen en jongeren
Oudertraining

In een oudertraining (ook wel mediatietherapie genoemd) leren ouders hoe ze de omgeving van een kind kunnen optimaliseren door gebruik te maken van een aantal gedragstherapeutische strategieën. Hiermee kunnen ze het kind helpen om ander gedrag aan te leren. Ouders leren bijvoorbeeld hoe ze gewenst gedrag bij hun kind kunnen uitlokken door middel van structuur en goede instructies en hoe ze gewenst gedrag kunnen versterken door het geven van complimenten, positieve aandacht en beloningen. Ook leren ze hoe ze ongewenst gedrag kunnen verminderen, bijvoorbeeld door het te negeren, een time-out te geven en andere, niet-fysieke, disciplineringsmaatregelen.

Training van de leerkracht

Meestal zal een training zich richten op de leerkracht die betrokken is bij een kind dat vanwege ADHD-symptomen en gedragsproblemen in binnen en/of buiten de school in zorg is. Een training voor leerkrachten wordt voornamelijk ingezet voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Daarin leert de leerkracht dezelfde gedragstherapeutische vaardigheden als de ouders in een oudertraining. Hiermee kan de leerkracht het positieve gedrag van de leerlingen versterken en ongewenst gedrag ombuigen. De vaardigheden bestaan onder andere uit het leren identificeren en manipuleren van uitlokkers of ‘triggers’ en gevolgen van gedrag, het monitoren van probleemgedrag, het versterken van gewenst gedrag door middel van prijzen, positieve aandacht en beloningen en het verminderen van ongewenst gedrag door middel van negeren, time-out en andere, niet-fysieke, disciplineringsmaatregelen.

Van belang is dat ouders en leerkrachten met elkaar samenwerken bij de inzet van een leerkrachttraining, bijvoorbeeld door elkaar op de hoogte te houden van de vorderingen, of door een gezamenlijk beloningsprogramma in te zetten.

Cognitief-gedragstherapeutische vaardigheidstrainingen

Cognitief-gedragstherapeutische behandelingen worden voornamelijk gebruikt bij jongeren en bestaan meestal uit training van verschillende vaardigheden. De trainingen zijn gericht op de problemen waar jongeren met ADHD in de puberteit en adolescentie vaak tegenaan lopen zijn, zoals planning- en organisatieproblemen, sociale of emotionele problemen, of conflicten met ouders. De meeste cognitief-gedragstherapeutische behandelingen voor jongeren met ADHD richten zich op het verbeteren van planning- en organisatievaardigheden en integreren daarin technieken die zich richten op het verhogen van de motivatie van de jongere.

Voor jongeren bij wie de focus van de behandeling meer op de vermindering van gedragsproblemen ligt zal gekozen worden voor een cognitief-gedragstherapeutisch programma dat zich vooral richt op het vergroten van het (sociale) probleemoplossend vermogen, het verbeteren van sociale vaardigheden en het veranderen van dysfunctionele gedachten. Bij deze programma’s dienen de ouders te worden betrokken. Wanneer een vaardigheidstraining bij een jongere zich richt op problemen die zich ook op school voordoen, zoals planning- en organisatieproblemen of gedragsproblemen, zal ook de school betrokken worden in de behandeling. Mentoren en andere leerkrachten kunnen een belangrijke rol spelen in de ondersteuning van de jongere wanneer nieuwe vaardigheden geleerd moeten worden.

 Psychologische behandelingen bij volwassenen
Bij volwassenen is cognitieve gedragstherapie (CGT) aanbevolen, gericht op het leren omgaan met en het verminderen van de symptomen en gevolgen van ADHD. Veel volwassenen met ADHD hebben moeite met plannen en organiseren. Daarom maakt in de meeste CGT-behandelingen het trainen van plannings- en organisatievaardigheden onderdeel uit van de behandeling.

Vanwege individuele verschillen in problemen en competenties van mensen met ADHD is het noodzakelijk om bij psychologische behandelingen uit te gaan van het individu en zijn/haar context en niet alleen van problemen die standaard toegedicht worden aan ADHD.

 Medicamenteuze behandeling
Medicatie kan worden ingezet in overleg met de patiënt of met de ouders en het kind/jongere en afhankelijk van de leeftijd, de ernst van de symptomen en comorbiditeit. Het blijft van belang dat de medicamenteuze behandeling onderdeel uitmaakt van een uitgebreid behandelprogramma gericht op psychologische, gedragsmatige en educatieve problemen. Het is daarbij belangrijk om de medicatie af te stemmen op het individuele behandeldoel. Daartoe is het aan te raden een persoonlijk medicatieplan(achtergronddocument) op te stellen.