22 september 2022 – Kim Janssens schreef bij de Tilburg University het proefschrift Decisions on disclosure of mental illness in the workplace: een  evaluatie van een interventie voor stigmatisering voor werklozen met een psychische aandoening over het dilemma tussen openheid en stigmatisering. 

Werk is belangrijk voor mensen en draagt – onder goede voorwaarden – bij aan een goede gezondheid, persoonlijk welzijn en maatschappelijke participatie. Mensen met psychische problemen zijn drie tot zeven keer vaker werkloos dan mensen zonder psychische problemen. Aangezien wereldwijd één op de drie mensen in hun leven psychische problemen zal krijgen, vormt deze ongelijkheid een serieus aandachtspunt voor de volksgezondheid.

Vooroordelen, negatieve bejegening en benadeling in de werksfeer worden steeds meer erkend als belangrijke belemmeringen voor duurzame arbeidsparticipatie van mensen met psychische problemen. Deze problematiek wordt in het woord ‘stigma’ samengevat. In dit proefschrift wordt nader onderzocht welke rol stigma heeft bij de arbeidsparticipatie van mensen met psychische problemen en in hoeverre een stigma bewustwordingsinterventie kan bijdragen aan het vinden en behouden van werk.

In dit proefschrift zijn onder meer de opvattingen en zorgen van managers met betrekking tot het aannemen van een sollicitant met psychische problemen onderzocht. Hiervoor werd een vragenlijstonderzoek uitgevoerd, waarin de attitudes en bereidheid van managers om mensen met psychische problemen aan te nemen werd onderzocht. De meerderheid (64%) van de Nederlandse managers blijkt terughoudend te zijn om iemand met huidige psychische problemen in dienst te nemen. Bovendien was ongeveer een derde van de managers terughoudend om een sollicitant met psychische problemen in het verleden aan te nemen. Deze cijfers laten zien dat zelfs als psychische problemen voorbij zijn, mensen door stigma nog steeds belemmerd kunnen worden bij het vinden van werk.

Verder zijn in dit proefschrift de effecten onderzocht van een stigma bewustwordingsinterventie, die zich richtte op zowel werkzoekenden als hun begeleiders. Dit onderzoek vond plaats in de gemeentelijke reïntegratiepraktijk, waarbij werd samengewerkt met Noord-Brabantse gemeenten en organisaties die werken in opdracht van gemeente. Aan de studie namen 153 werkzoekenden deel met een bijstandsuitkering en psychische problemen. De interventie bestond uit twee onderdelen. Deelnemers aan de interventiegroep kregen de CORAL beslishulp. CORAL (Conceal OR ReveAL) is een brochure waarin mensen gestimuleerd om zelf na te denken over afwegingen om wel of niet open te zijn over psychische problemen en op welk moment dit het beste voor hen past. Ten tweede bestond deze interventie uit een training voor re-integratieprofessionals die bestond uit drie bijeenkomsten waarin we aandacht voor het onderwerp stigma hebben vergroot. In een cluster randomized controlled trial (RCT) zijn de effecten hiervan onderzocht op het vinden en behouden van betaald werk en op keuzestress rondom de keuze om wel of niet open te zijn over psychische problemen in de werkomgeving. De bevindingen van dit proefschrift lieten zien dat de stigma bewustwordingsinterventie effectief was in het verbeteren van de arbeidsparticipatie van mensen met psychische problemen. Na zes maanden was het percentage deelnemers dat werk vond in de interventiegroep (51%) significant hoger dan in de controlegroep (26%). Bovendien hadden na twaalf maanden significant meer deelnemers van de interventiegroep (49%) betaald werk behouden in vergelijking met de controlegroep (23%).

Dit is de eerste studie die de rol van stigmatisering en het openheidsdilemma in de werkcontext op de arbeidsparticipatie van werkzoekenden in Nederland onderzoekt. De terughoudendheid van leidinggevenden om mensen met psychische problemen aan te nemen illustreert het belang voor mensen met psychische problemen om weloverwogen beslissingen te nemen over het wel of niet open zijn over psychische problemen in de werkcontext. Het is veelbelovend dat een relatief eenvoudige en betaalbare interventie, die breed kan worden ingezet bij de arbeidsreïntegratie van mensen met psychische problemen, invloed heeft op de arbeidskansen van werkzoekenden met psychische problemen. Als toekomstige studies onze bevindingen kunnen bevestigen, zou dit betekenen dat twee keer zoveel werkzoekenden met psychische problemen betaald werk kunnen vinden en behouden met behulp van de stigma bewustwordingsinterventie. Dit zou mensen in kwetsbare posities enorm ten goede komen, o.a. op het gebied van gezondheid en welzijn, maar ook de samenleving als geheel.