20 augustus 2021 – Maak wezenlijk contact en zet het perspectief van de cliënt centraal. Dat is dé rode draad bij het bevorderen van een integrale aanpak waarbij mensen met een psychische kwetsbaarheid begeleid worden naar werk, zegt projectleider Ard van Oosten. Dit vraagt om mondige cliënten en om kundige professionals die deze visie delen. Terug naar de kern: ‘Hoe zou u geholpen zijn?’

De cijfers zijn veelzeggend. Bijna vijftig procent van de arbeidsongeschikten is gediagnostiseerd met een psychische aandoening. (UWW, 2015). Mensen met een uitkering maken drie keer zo vaak gebruik van psychische zorg als werkenden. ‘Het idee in de GGZ was nog niet zo lang geleden dat mensen éérst beter moeten worden, werk kwam later wel’, zegt projectleider Ard van Oosten, psychiater en bedrijfskundige.

Aanbevelingen voor gemeenten

• Bied de cliënt ruimte om mee te doen.
• Stem partijen op elkaar af.
• Focus op een gezamenlijk doel.
• Faciliteer en verbind vakmanschap.
• Zet betaalde ervaringsdeskundigen in om de integrale aanpak daadwerkelijk vanuit het perspectief van de cliënt verder te bevorderen.
• Deel kennis over de kracht van werk en het belang van een integrale aanpak.
• Borg op bestuurlijk niveau de bevordering van de integrale samenwerking.
• Stel ter bevordering van de communicatie in elke betrokken organisatie een sleutelpersoon aan.

De afgelopen decennia heeft het inzicht dat werk juist ook kan bijdragen aan herstel, aan terrein gewonnen. Gemeenten proberen inmiddels op allerlei manieren de arbeidsparticipatie van mensen met een psychische kwetsbaarheid te vergroten. Zo ook gemeenten in de regio’s Rijk van Nijmegen en Haaglanden. Deze regio’s onderzochten hoe ze de integrale samenwerking tussen professionals uit de verschillende domeinen kunnen verbeteren om zo meer mensen aan het werk te helpen. In het project Wat werkt voor wie? Het creëren van arbeidsmogelijkheden voor cliënten met een psychische kwetsbaarheid door integrale re-integratie aanpak van multiproblematiek’ is onderzocht hoe dit in de praktijk vorm te geven.

‘In de praktijk is de diagnose leidend, niet het probleem van de burger’

Mensen met een psychische kwetsbaarheid die in de bijstand zitten, kampen soms met allerlei problemen en hebben al snel met een groot aantal professionals uit verschillende domeinen te maken. Tijdens het onderzoek bleek dat professionals zeer weinig ‘speelruimte ervaren’ om zaken anders aan te pakken. Projectleider Van Oosten: ‘Daarom is het cruciaal dat bestuurders ook het belang van de integrale samenwerking rondom deze doelgroep zien. Dit zorgt voor urgentie en geeft de professionals op de werkvloer meer vrijheid om maatwerk te leveren.’

En niet alleen de professional maar ook de cliënt voelt vaak weinig ruimte om eigen wensen kenbaar te maken, zegt de projectleider. ‘Wanneer een cliënt de GGZ binnenstapt wordt hij of zij meteen bevraagd over zijn problemen en aan de hand daarvan wordt een diagnose vastgesteld. Letterlijk: past het ziektebeeld bij het aanbod wat we hebben? Dus niet goh, hoe kan ik je helpen? In de praktijk is de diagnose leidend, niet het probleem van de burger.’

Ard van Oosten

Ard van Oosten is werkzaam als psychiater, bedrijfskundige en onderzoeker. Hij was ook projectleider van de generieke module ‘Arbeid als medicijn’. Deze module helpt patiënten, behandelaren en andere betrokken professionals om werk in te zetten bij de behandeling en het herstel van psychische problemen. En met de groeiende aandacht voor kwetsbaarheid, het benoemen van stigma’s, de erkenning dat we niet iedereen ‘ziek’ kunnen noemen, is er echt sprake van een kentering.’

‘Ik gebruik graag de metafoor van de lawine. Bij elke sneeuwvlok denk je dat er niets gebeurt, maar ineens komt de boel in beweging.

Werelden

De burger centraal stellen, klinkt vanzelfsprekend maar is in de praktijk allesbehalve eenvoudig, zegt Alja van Peursen, projectmanager bij de gemeente Den Haag. Hij leidde eerder al een samenwerkingsproject tussen GGZ en gemeenten in de arbeidsmarktregio Haaglanden rondom IPS (Individuele Plaatsing en Steun). ‘De GGZ en de gemeente zijn toch twee verschillende werelden, die echt een andere taal spreken. Zij moeten elkaar leren kennen. We zagen vrij snel dat de gemeenten veel minder op targets moeten sturen, sommige trajecten duren misschien wel drie jaar, terwijl de GGZ cliënten minder moet pamperen.’

Volgens Van Peursen is een cultuuromslag nodig. ‘De focus ligt vaak op wat er allemaal mis is met een cliënt, niet wat hij of zij kan of wil. En daar komt bij dat gemeenten ook nog twee petten op hebben. Burgers begeleiden maar ook controleren. Dat is voor een cliënt lastig die durft dan niet het achterste van z’n tong te laten zien. Misschien wordt hij of zij dan wel gekort op de uitkering? En de professionals – zowel bij gemeente als bij GGZ – moeten zelf allerlei vinkjes zetten, dit alles straalt natuurlijk ook weer op de cliënt af.’

Om de vraag ‘Hoe zou u geholpen zijn?’ goed te beantwoorden, is het belangrijk dat een client zijn of haar wensen goed onder woorden kan brengen. Ook dat is niet voor iedereen even makkelijk, weet Van Oosten. Om mensen met een psychische kwetsbaarheid te helpen bij de voorbereiding van een gesprek over werk bij de gemeenten of met een andere professional is eerder al een gespreksleidraad voor cliënten ontwikkeld.

Casuïstiek

Maar hoe zorg je nu dat professionals van de verschillende organisaties goed samenwerken, dat neuzen dezelfde kant op staan? Ard van Oosten: ‘Neem de casuïstiek als leidraad, heb het over concrete zaken en ga samen aan de slag. Dat is een belangrijke bevinding uit ons project.  Dát werkt. We zagen zowel in Rijk van Nijmegen als in Haaglanden dat mensen weer plezier kregen in de samenwerking.

Professionals raken soms zo ondergesneeuwd door alle targets en de regelgeving, maar deze samenwerking gaf energie.’Om professionals hierbij te ondersteunen is tijdens het project een leidraad casuïstiek gemaakt.‘

Alja van Peursen

Alja van Peursen, projectmanager Sociaal Domein gemeente Den Haag, kan zich opwinden wanneer een cliënt vastloopt ‘in het systeem.’ Zoals de ene meneer met een psychische kwetsbaarheid die aan het werk wilde, de werkgever was enthousiast maar er bleek geen ruimte binnen banenafspraak. Dat kan dus niet.

Dit alles vraagt echt om een omslag in denken, het gaat om die ene cliënt.’

Ervaringsdeskundigen

Van Oosten en Van Peursen wilden in eerste instantie dat ook cliënten bij het casuïstiekoverleg zouden aanschuiven. Van Peursen: ‘Maar dat bleek toch een stap te ver. Professionals zijn toch bang om het vertrouwen van cliënten te beschamen’.

Ervaringsdeskundigen zijn nauw bij het project betrokken geweest om het perspectief van de cliënt in het project centraal te stellen. Een van aanbevelingen van de onderzoekers is dan ook om betaalde ervaringsdeskundigen in te schakelen om het cliëntperspectief binnen de bij de re-integratie betrokken organisaties niet uit het oog te verliezen.’

Van Oosten: ‘Ik ben daar wel van geschrokken. De vanzelfsprekendheid waarmee we zoveel óver burgers met een psychische kwetsbaarheid praten en niet met. Wanneer we zeggen: betrek de burger, dan heb je het eigenlijk al niet meer over een echte samenwerking. Maar het is ingewikkeld. Zet de cliënt centraal, klinkt als een open deur, maar doet het maar eens.’

Onderzoek

Om de bevorderende factoren voor een integrale aanpak gericht op het (her)vinden van werk door mensen met een psychische kwetsbaarheid te identificeren en de integrale aanpak te ontwikkelen is in deze studie gebruik gemaakt van verschillende kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden. Aan de hand van casuïstiekvoering is gezocht naar de principes voor een geslaagde integrale aanpak. Eerst is kennis verzameld over factoren die de onderlinge samenwerking effectiever maken. Vervolgens zijn professionals en cliënten met deze kennis aan de slag gegaan. Daarnaast zijn voor de procesevaluatie semigestructureerde interviews afgenomen.

Vakkundig aan het werk

Om gemeenten beter op weg te kunnen helpen, voert ZonMw op verzoek van het ministerie van SZW en in nauwe samenwerking met Divosa, SAM, VNG, UWV en VWS de kennisprogramma’s Vakkundig aan het werk uit. Deze programma’s leveren kennis op voor gemeenten om de dienstverlening op het terrein van Werk en Inkomen te verbeteren.

Meer weten?

• Onderzoeksrapport ‘Hoe zou jij geholpen zijn?’
• Handleiding en e-learning module
• Projectpagina over het onderzoek Wat werkt voor wie? Het creëren van arbeidsmogelijkheden voor cliënten met een psychische kwetsbaarheid door integrale re-integratie aanpak van multiproblematiek
• Vakkundig aan het werk: nieuws over programma, projecten en thema’s

Bron: zonmw.nl

Dit bericht is 2489 keer gelezen.