Onafhankelijke clientondersteuning – nóg meer rapporten of eindelijk actie?

Facebooktwitterlinkedinmail

8 december 2020 – De onafhankelijke cliëntenondersteuning is een wettelijk recht. Toch is cliëntondersteuning in de praktijk niet goed vindbaar en niet goed toegankelijk. Voor kwetsbare mensen is dat een dubbel probleem, omdat zij vaak op meerdere gebieden zorg en hulp nodig hebben. Dit is niets nieuws. De afgelopen jaren verschenen tal van rapporten, met steeds diezelfde conclusie. Zoals onlangs nog het rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Het probleem is echter: er komt geen oplossing. Hoog tijd voor actie. Dat vindt niet alleen MEE, ook het SCP stelt: ‘Niets doen is geen optie’.

Kwetsbare burgers dolen in het zorglandschap
Ik maak me er zorgen over dat kwetsbare mensen niet de weg weten te vinden naar de juiste zorg en ondersteuning. En met mij vele anderen. Het totale stelsel van voorzieningen in het sociaal domein is niet minder complex dan vóór de decentralisaties. Mensen hebben te maken met vragen en knelpunten die zich niet beperken tot een enkel stelsel alleen. De vragen om zorg en hulp is complex en stelsel overstijgend.

In het rapport ‘Sociaal Domein op Koers. Verwachtingen en resultaten van 5 jaar decentraal beleid’ (d.d. 16 november 2020) blikt het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) terug op de decentralisaties per 1 januari 2015

Uit dit rapport: ‘(…) de afbakening tussen de wetten in het zorglandschap niet altijd duidelijk en hierdoor is niet helder welke instantie verantwoordelijk is voor welke hulp. Beleidsmedewerkers spreken over grijze gebieden en vage lijnen tussen de Zvw, Wlz en Wmo 2015 en de Jeugdwet en het is niet altijd duidelijk onder welke wet de hulp valt.’

Juist in de situaties hebben burgers een clientondersteuner nodig die hen helpt de juiste zorg te vinden. Ook daarover spreekt de SCP zich kritisch uit: ‘Uit de evaluaties blijkt echter dat de bekendheid en het gebruik van onafhankelijke cliëntondersteuning laag zijn: 8 op de 10 Wmo-melders, 2 op de 3 ouders van kinderen met jeugdhulp, en 2 op de 3 cliënten van de Participatiewet (zowel de nieuwe als de oude doelgroep) was niet op de hoogte dat zij onafhankelijke cliëntondersteuning konden krijgen.’

Stapels rapporten
Stapels rapporten verschenen de afgelopen jaren, waaruit duidelijk werd dat het niet goed is gesteld met het vinden van passende zorg en de onafhankelijke cliëntondersteuning die mensen naar die passende zorg moet leiden.

Nationale Ombudsman: ‘cliëntondersteuning niet goed geregeld’

In het recente rapport ‘Blijvende zorg’ (september 2020) refereert de Nationale Ombudsman aan het SCP-rapport. Hierin schrijft hij dat uit het terugblikonderzoek is gebleken dat de cliëntondersteuning nog steeds niet overal goed is geregeld en dat nog niet iedere instantie, die dat zou moeten doen burgers hierop attendeert. De Nationale Ombudsman leidt dit af uit de keren dat hij burgers moet adviseren om bij de gemeente of het zorgkantoor om een cliëntondersteuner te vragen.

College Rechten van de Mens: ‘complex zorgstelsel’
Het College Rechten van de Mens schrijft in haar rapportage 2019 over het VN-verdrag voor de rechten van de mens: ‘Mensen weten vaak niet hoe ze de zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben, welke wetten en regelingen er zijn, hoe ze daar aanspraak op kunnen maken en wat dat hen kost. (…) Een onafhankelijk cliëntondersteuner kan een zorgvrager helpen met informatie en advies om een hulpvraag te verhelderen, de weg te vinden in een complex stelsel en in het contact met gemeenten, zorgkantoren, instanties en aanbieders.’

Het college merkt op dat relatief weinig mensen gebruik van hun recht op gratis onafhankelijke cliëntondersteuner, omdat dit recht te onbekend is

Alliantie VN-Verdrag: ‘positie van mensen verslechterd’

In het schaduwrapport van de Alliantie VN-verdrag Handicap d.d. 3 december 2019 staat dat de positie van mensen met een beperking sinds 2016 is verslechterd. Vooral doordat de toegang tot ondersteuning, de toegang tot onderwijs en om arbeidsparticipatie moeilijker is geworden. De Alliantie bestaat uit Ieder(in), MIND Landelijk Platform GGz, Per Saldo en LFB en werkt nauw samen met de Coalitie voor Inclusie.

Eigen onderzoek: ‘Mensen lopen vast in regels en systemen’
MEE constateert dit zelf ook. Zo staan in het MEE Trend- en Signaliseringsrapport 2019 de knelpunten in het zorgsysteem beschreven, die de MEE cliëntondersteuners in hun dagelijkse werk tegengekomen. Duidelijk wordt hoe mensen met een beperking nog steeds vastlopen in wet- en regelgeving bij hun zoektocht naar passende zorg en ondersteuning. Vaak leidt dit tot schrijnende situaties.

Raad van voor Volksgezondheid en Samenleving: ‘ondersteuning kan en moet beter’
In ‘Complexe problemen, eenvoudige toegang’ (december 2019) schrijft de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS): ‘De toegankelijkheid van zorg en ondersteuning voor mensen met langdurige problemen op meerdere levensdomeinen, kan en moet beter.’ De RVS constateert ‘dat mensen de ingang naar zorg of ondersteuning niet weten te vinden. Zij komen überhaupt niet op het punt dat er een afweging over toegang gemaakt kan worden.’ En: ‘Cliëntondersteuning is er wel, maar ook die is versnipperd georganiseerd en wordt lang niet altijd gevonden.’ Sommige mensen zien af van zorg en ondersteuning vanwege de stapeling van eigen bijdragen of vanwege schaamte.

Stapels rapporten, en nu?
Afijn, stapels rapporten dus. Met steeds dezelfde conclusie. De cliëntondersteuning – die nota bene in de wet is geborgd – is in de praktijk niet goed vindbaar en slecht toegankelijk. Hoeveel rapporten moeten er nog verschijnen? Het doet met denken aan het befaamde debat tussen Pieter van Geel en Alexander Pechtold (‘Zal ik er een nietje doorheen slaan?’). Stapels rapporten, maar waarom gebeurt daar niets mee? Sterker, we starten gewoon weer een nieuw onderzoek.

Daarom mijn dringende oproep aan de politiek: zorg er nou eindelijk voor dat domeinoverstijgende onafhankelijke cliëntondersteuning toegankelijk en vindbaar wordt voor alle kwetsbare inwoners. Over loketten en zorgwetten heen. Wacht niet nog meer rapporten af, maar onderneem nú actie. Zodat we meedoen eindelijk mogelijk maken, in het belang van mens en samenleving.

Yvon van Houdt,
directeur MEE NL

Bron: mee.nl

 

Dit bericht is 1831 keer gelezen.

Facebooktwitterlinkedinmail