2 oktober 2023 – Aan de slag met eenzaamheid is één van de actiepunten dat onder het thema sociale basis valt uit het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Langdurige eenzaamheid kan leiden tot ernstige mentale en fysieke problemen. Dat maakt mensen die eenzaam zijn kwetsbaar en ongezond. Maar waar bestaat eenzaamheid uit? Waarom is het belangrijk om eenzaamheid mee te nemen in de beleidsvisie? En hoe kun je een begin maken met beleid rondom eenzaamheid? In dit artikel nemen we jou mee in de basis van eenzaamheid en het opstellen van beleid rondom eenzaamheid. Welke aspecten mag je niet vergeten en hoe verbind je eenzaamheid met andere beleidsthema’s binnen de sociale basis?

Omdat langdurige eenzaamheid kan leiden tot ernstige fysieke en mentale klachten voor de mensen met deze gevoelens, is het van belang dat er op gemeenteniveau een goede eenzaamheidsaanpak is. Binnen het GALA is de aanpak van eenzaamheid daarom onderdeel van de versterking van de sociale basis. Het doel van het GALA is om een stevige sociale basis neer te zetten door een beweging naar ‘de voorkant’ te maken, waarin meer aandacht is voor preventief werken. Binnen de lokale aanpak eenzaamheid worden mensen gestimuleerd om in hun eigen leefomgeving actief mee te doen, bijvoorbeeld samen tuinieren in een buurtmoestuin of het plaatsen van een buurtbankje. Op die manier werken ze ook aan een gezonde leefomgeving voor zichzelf en hun buurtgenoten. Dit draagt bij aan het voorkomen en aanpakken van eenzaamheid.

Tekst gaat door onder de video.

Wat is eenzaamheid?
Eenzaamheid is altijd een persoonlijke ervaring; niet iedereen in dezelfde situatie voelt zich eenzaam. Eenzaamheid wordt vaak gedefinieerd als het gemis aan betekenisvol contact met anderen. Het is belangrijk om te weten dat er onderscheid wordt gemaakt tussen drie verschillende vormen van eenzaamheid:

1. Sociale eenzaamheid
Sociale eenzaamheid is gekoppeld aan het gemis van betekenisvolle relaties met een bredere groep van mensen om je heen, zoals kennissen, collega’s, buurtgenoten, mensen met dezelfde belangstelling en mensen om samen een hobby mee uit te voeren.

2. Emotionele eenzaamheid
Emotionele eenzaamheid ontstaat bij een sterk gemis aan een intieme relatie, zoals een emotioneel hechte band met een partner, familielid of hartsvriend(in) (De Jong-Gierveld & Van Tilburg, 2007).

3. Existentiële eenzaamheid
Existentiële eenzaamheid verwijst naar gevoelens van leegte, van verdriet en verlangen die voortkomen uit het gevoel van structurele afzondering als individu. Existentiële eenzaamheid wordt wel beschreven als ‘een verloren en zwervend gevoel, niet je plaats in het leven weten of een gevoel van zinloosheid’ (Jorna, 2012).

De oorzaken van eenzaamheid worden onderverdeeld in drie niveaus.

1. Persoonlijke oorzaak
Eenzaamheid kan een persoonlijke oorzaak hebben, denk bijvoorbeeld aan gezondheidsproblemen of een gebrek aan sociale vaardigheden.

2. Veranderingen sociaal netwerk
Ontstaan door veranderingen in het sociaal netwerk, denk bijvoorbeeld aan een verhuizing of het overlijden van een naaste.

3. Maatschappelijke oorzaken
Denk aan bijvoorbeeld sociale uitsluiting.

Los van de oorzaken blijkt uit onderzoek dat sommige groepen mensen meer risico lopen op het ontwikkelen van gevoelens van eenzaamheid. Eenzaamheid is vaak een uitkomst van onderliggende sociale problematiek zoals armoede, schulden, psychische kwetsbaarheid, ziekte, beperkte mobiliteit, ongeschikte woningen en overbelasting door mantelzorg (Van de Maat, 2019).

Meer lezen over de oorzaken en gevolgen van eenzaamheid? Lees dan publicatie Wat werkt bij de aanpak van eenzaamheid.

Waarom is inzetten op eenzaamheid belangrijk?
Iedereen kan zich op een punt in het leven eenzaam voelen. Dat is normaal en hoort bij het leven. Maar langdurige eenzaamheid kan leiden tot fysieke en psychische klachten. Denk bijvoorbeeld aan hart- en vaatziekten, depressies of vroegtijdige dementie. Ook weten we dat eenzaamheid samenhangt met voortijdig overlijden. Dit betekent dat wanneer eenzaamheid niet wordt aangepakt voordat het chronisch wordt, mensen meer gezondheidsrisico’s lopen. Zij worden niet alleen ongezonder en kwetsbaarder, maar doen ook een groter beroep op informele en formele zorg.

Eenzaamheid bestaat niet alleen bij ouderen, maar komt voor onder alle leeftijdsgroepen. Cijfers uit de gezondheidsmonitors van GGD, CBS en RIVM tonen aan dat gevoelens van eenzaamheid onder alle Nederlanders de afgelopen jaren toenemen. In 2012 voelde nog 39 procent van de volwassenen zich eenzaam. In 2022 was dit opgelopen tot 49 procent. Het percentage volwassenen dat aangeeft sterk eenzaam te zijn steeg van 8 procent in 2012 tot 14 procent in 2022. De toename in gevoelens van eenzaamheid is onder andere te verklaren door de dubbele vergrijzing, toename van eenzaamheid onder jongvolwassenen en de (nasleep van de) coronaperiode. In onderstaande figuur staat de verdeling van eenzaamheidsgevoelens naar leeftijd weergegeven in 2022.

Cijfers over eenzaamheid in jouw gemeente worden verzameld door de GGD en zijn te vinden in de Gezondheidsmonitors.

Integraal werken rondom eenzaamheid
Eenzaamheid is een complex vraagstuk waarbij het belangrijk is te kijken naar andere (beleids)terreinen. Een integrale aanpak past het thema goed, omdat eenzaamheid vaak samenhangt met andere sociale problemen.

• Zo is er een link tussen de fysieke publieke inrichting en het leggen van sociaal contact. Lees hier meer over in het artikel Wat betekenen korte alledaagse sociale interacties voor ons welbevinden?
• Ook bestaat er een link tussen het geven van mantelzorg en het hebben van gevoelens van eenzaamheid. Lees daarvoor het artikel Jonge mantelzorgers en eenzaamheid: een dubbel taboe.
• Eenzaamheid onder jongeren staat een Kansrijke start – één van de doelen binnen het GALA – in de weg. Lees hier meer over eenzaamheid bij jongeren: Verkenning eenzaamheid onder jongeren: meer aandacht voor sociale en mentale gezondheid.

Bron en uitgebreid artikel : movisie.nl

Dit bericht is 780 keer gelezen.