Terugvalpreventie – het is niet klaar als iemand weer is opgeknapt van een depressie

Facebooktwitterlinkedinmail

22 januari 2019 – Claudi Bockting over terugvalpreventie voor depressies: “Preventieve Cognitieve Training (PCT) kan terugkeer van depressies voorkomen” Hoogleraar klinische psychologie bij Amsterdam UMC-locatie AMC Claudi Bockting betrok ggz-instellingen uit het hele land bij haar onderzoek naar deze training. Daardoor zijn er nu overal professionals die PCT kunnen geven. Ze pleit voor een langetermijnvisie op psychische klachten.

Waarom is PCT nodig?
‘Met elke depressie die mensen doormaken neemt het risico dat ze daarna opnieuw depressief raken toe, tot wel 70 procent. Antidepressiva doorslikken is een beproefde methode om terugval tegen te gaan, maar als je met de pillen stopt, stopt ook de beschermende werking. Veel mensen wíllen bovendien niet doorslikken. Maar liefst driekwart van alle mensen die na herstel het advies kregen antidepressiva te blijven gebruiken, stopt voortijdig, slikt de medicijnen onregelmatig of in een te lage dosis. Dat maakt het belangrijk andere methoden te ontwikkelen om nieuwe depressies te voorkomen.’

Waarom deze vorm?
‘Bekend is dat mensen die psychotherapie krijgen om de depressie te behandelen, ongeacht of ze nu tegelijkertijd wel of geen antidepressiva slikken, het op de lange termijn beter maken dan mensen die alleen pillen slikken. Maar in Nederland krijgen mensen veelal alleen pillen, net als in veel andere landen. Wij wilden met het onderzoek naar PCT het effect nagaan van een psychologische training ná herstel.’

PCT is een training van acht bijeenkomsten voor mensen die recent uit een depressie zijn gekomen. De training is gebaseerd op de aanpak van de cognitieve gedragstherapie. De deelnemers krijgen vaardigheden om te signaleren of ze weer in een depressie dreigen te raken. Ze leren beperkende denkpatronen te doorbreken door positieve netwerken in de hersenen te activeren en ontdekken hoe ze beter kunnen omgaan met schommelingen in emoties. Alle deelnemers maken een individueel preventieplan.

Wat laat het onderzoek naar de effectiviteit van PCT zien?
‘Mensen die allerlei vormen van zorg hebben gehad vanwege depressies en na hun herstel de training kregen, zijn tot twee jaar daarna beter beschermd tegen terugval dan zonder PCT. Dat bleek uit de eerste studie. Dat effect hield 5,5 tot 10 jaar aan. In een volgende aselecte gerandomiseerde studie hebben we mensen die doorslikten én PCT kregen, vergeleken met mensen die alleen antidepressiva doorslikten en met mensen die antidepressiva afbouwden met PCT. PCT toevoegen aan doorslikken was het effectiefst en gaf een risicovermindering van 41 procent na twee jaar. Alléén medicijnen slikken is niet effectiever dan afbouwen in combinatie met de training. In een andere studie kregen mensen een zelfhulpboek en wekelijkse begeleiding door een POH ggz. Ook daar vonden we beschermende effecten bij mensen die meerdere depressies hadden gehad, maar kleiner dan bij training door (klinisch) psychologen.’

Wat concludeert u hieruit?
‘Dat het verstandig is om mensen die twee of meer depressies hebben gehad deze training aan te bieden, ongeacht de voorgaande behandeling, en ook als ze antidepressiva willen blijven gebruiken. Mensen die willen of moeten stoppen met de pillen, raden we ook PCT aan.’

Jullie hebben ook gewerkt aan implementatie van de resultaten. Hoe?
‘We hebben het onderzoek vanaf het begin, in 2000, landelijk uitgevoerd. Van Groningen tot Maastricht deden zowel huisartsen als ggz-medewerkers mee. Dat deden we bij elke studie opnieuw. We hebben van meet af aan zowel onze eigen therapeuten als de medewerkers in de instellingen die meededen met het onderzoek getraind. Naarmate we meer studies deden, steeg het aantal getrainde therapeuten.’

‘Men wil dat mensen opknappen en dan, hup, door naar de volgende patiënt. Maar een gevoeligheid voor psychische klachten is iets wat je houdt’

U heeft ook een implementatiesubsidie gekregen. Hoe heeft u die gebruikt?
‘Door onze kennis zo breed mogelijk te verspreiden, zowel bij mensen die zelf last hebben van terugkerende depressies als bij professionals, zoals huisartsen, gz-psychologen en psychiaters. We hebben veel lezingen en meerdere symposia Terugvalpreventie bij depressie georganiseerd, de laatste keer samen met de Depressie Vereniging*. We hebben een uitgebreid trainingsprogramma uitgerold, een webinar en een train-the-trainercursus ontwikkeld. Samen met de Depressie Vereniging hebben we een website gemaakt met een kaart waarop mensen professionals en instellingen kunnen vinden die PCT aanbieden. En we delen samen met de Depressie Vereniging  onze kennis op voorkomdepressie.nl.’

Komt u ook belemmeringen tegen?
‘Misschien is de grootste belemmering wel een kortetermijnvisie op psychische klachten. Die zie je bij bestuurders, managers, hulpverleners, het ministerie, zorgverzekeraars, onderzoekers, in feite bij alle partijen die te maken hebben met de zorg voor, in dit geval, patiënten met depressie. Men wil dat mensen opknappen en dan, hup, door naar de volgende patiënt. Maar het is niet klaar als iemand weer is opgeknapt. Dat geldt niet alleen voor depressie, maar voor alle psychische klachten. Het is een gevoeligheid die je houdt. We zouden veel meer, net als bij de zorg voor mensen met diabetes, een langetermijnvisie moeten hebben.’

Wat kan toepassing van terugvalpreventie nog meer stimuleren?
‘Alleen denken vanuit je eigen discipline kan terugvalpreventie ook in de weg staan. Zo beperkt het adviesdocument voor het afbouwen van antidepressiva dat onlangs is verschenen zich tot een medicamenteus perspectief en gebruik van de afbouwstrip. Maar mensen slikken de pillen doorgaans omdat ze hun emoties willen reguleren. Ik pleit ervoor dat wij als professionals vanuit de persoon zelf gaan denken en die volgen. Dan geef je vanuit dat perspectief alle relevante informatie, zowel medisch als psychologisch en sociaal. Het is cruciaal dat er in het advies ook informatie komt over andere mogelijke vormen van steun bij het afbouwen, zoals over PCT en mindfulness.’

Bron: mediator.zonmw.nl

*Noot redactie : Abusievelijk in een eerdere versie van dit artikel ten onrechte de indruk  gewekt dat er een Depressiestichting bij betrokken is geweest. Dit moet de Depressie Vereniging zijn.

Dit bericht is 7567 keer gelezen.

Facebooktwitterlinkedinmail