19 oktober 201-7 – Wie de afgelopen tijd naar buiten kijkt, weet: de herfst is weer begonnen. Guur weer, wind, maar gelukkig af en toe ook een prachtig zonnetje samen met een heerlijk frisse lucht. Kleurrijk, maar tegelijk ook een beetje somber, vooral als de zon zich vooral achter de wolken verschuilt.

Voor sommige mensen betekent het begin van de herfst de start van een moeizamere periode: moeite met opstaan, weinig energie, prikkelbaar en weinig concentratie, en meer sombere gedachten. Voor ongeveer 3% van de bevolking zijn de klachten zo sterk dat het om een seizoensgebonden depressie gaat, ook wel winterdepressie genoemd. Een seizoensgebonden depressie is qua symptomen niet anders dan een ‘gewone’ depressie, maar wordt gekenmerkt door een duidelijk terugkerend seizoenspatroon. Ook komen qua klachten juist meer slapen en meer eten voor, terwijl bij een niet-seizoensgebonden depressie juist minder slapen en geen trek hebben vaker voorkomt. Overigens zijn er ook mensen die juist altijd in de zomer of in het voorjaar depressief worden, ook dan kan er van een seizoensgebonden depressie gesproken worden. Dit komt maar bij 1 op de 10 mensen voor die aan seizoensgebonden depressie lijden.

Kijktip: Ook de NOS plaatste pas een mooi filmpje over seizoensgebonden depressie.

Licht in de duisternis ?
Als de depressie altijd de kop op steekt wanneer de herfst of winter zijn intrede doet, lijkt het logisch dat minder licht een oorzaak is in het optreden van de klachten. En daarmee lijkt ook logisch dat lichttherapie helpt bij het behandelen van seizoensgebonden depressie in de winter. En dat klopt ook. Uit recent onderzoek van het Universitair Centrum voor Psychiatrie van het Universitair Medisch Centrum Groningen, blijkt dat lichttherapie heel effectief is voor mensen met seizoensgebonden depressie.

Éen week lang dagelijks een half uurtje tot driekwartier blootstelling aan extra helder licht, leidde in de onderzochte groep bij 4 op de 5 mensen tot een afname van de depressieve klachten [1]. En ’s ochtends om 8 uur werkt het best, en daarbij maakt het niet uit of je een ochtend- of avondmens bent [2]. Voor de meeste mensen lijkt een week lichttherapie ook voldoende om de winter weer door te komen, maar anderen hebben nog vaker een weekje nodig.

Éen week lang dagelijks een half uurtje  blootstelling aan helder licht, vermindert bij 4 op de 5 mensen de depressieve klachten.

Alleen voor winterdepressie?
Interessant is dat lichttherapie ook kan helpen wanneer er geen sterk seizoensgebondenpatroon is te vinden [3]. Hierbij is lichttherapie onderzocht als aanvulling op een behandeling met medicijnen. Wel lijkt lichttherapie bij niet-seizoensgebonden depressie langer gegeven te moeten worden. Wel 2 tot 5 weken, en het lijkt juist beter te werken als het niet samen met een medicamenteuze therapie wordt gegeven [4].

Hoe het kan dat lichttherapie werkt, ook als de vallende blaadjes geen plaats hebben in het verhaal, is nog onduidelijk. Een aanknopingspunt kan wellicht gevonden worden in een interessante bevinding die deze week is gepubliceerd, waarin een relatie tussen blootstelling aan licht en slaapkwaliteit werd aangetoond. En mensen met depressieve klachten zijn vaak slechte slapers. Interessant dus, maar hoe zit het?

Nieuws: Blootstelling aan zonlicht verbeterd slaap
Deze week is er dus nieuws van de Rijksuniversiteit Groningen: blootstelling aan licht overdag is niet alleen gerelateerd aan een beter slaapritme, maar ook aan de kwaliteit van slaap [5]. Dit blijkt uit onderzoek onder gezonde jonge mensen, die gedurende drie weken gevolgd werden en waarbij hun slaap-waak-ritme en de intensiteit van het licht waaraan ze werden blootgesteld, regelmatig werd gemeten.

Op een aantal momenten werden ook hormonale bepalingen uit het speeksel gedaan en ook de brein-activiteit tijdens slaap werd twee nachten gemeten. Hieruit bleek dat vooral diegenen die ’s ochtends vroeg aan helder licht werden blootgesteld, minder vaak wakker werden en ook een betere REM-slaap karakteristieken hadden. Dit is heel interessant, want niet eerder was aangetoond dat blootstelling aan licht ook de kwaliteit van slaap verbetert.

Relevantie voor depressie
Minder slaap, verstoorde slaap en een lage kwaliteit van slaap zijn klachten die mensen met depressie vaak rapporteren en die vaak ook al voorafgaand aan een depressieve periode aanwezig zijn. Waar ik nu benieuwd naar ben, is of de slaapkwaliteit verbetert bij slechte slapers als ze anders aan helder licht worden blootgesteld. Want dat kan niet geconcludeerd worden uit de studie die deze week gepubliceerd werd.

Een volgende stap in het onderzoek zou dan ook zijn om te kijken of extra blootstelling aan zon- of helder licht in de ochtend ook daadwerkelijk de kwaliteit van slaap verbetert in slechte slapers. Weer een volgende stap zou zijn om te onderzoeken of het zo is dat bij mensen met depressie, lichttherapie de depressieve symptomen doet verminderen, nadat eerst de kwaliteit van slaap verbetert. Dat zou kunnen aantonen dat lichttherapie werkt door het verbeteren van slaapritme en slaapkwaliteit. Daar dromen we voorlopig nog maar even over.

Licht ter preventie
Kortom, licht lijkt vooral bij winterdepressies goed te werken, met name wanneer het in de ochtend wordt aangeboden, en er zijn ook aanwijzingen dat licht als (aanvullende) behandeling kan werken bij depressies die niet gekenmerkt worden door een seizoensgebonden depressie. Of het ook preventief werkt, is nog onvoldoende duidelijk. Het bewijs om lichttherapie ook preventief in te zetten is mager[6]. De therapie lijkt in één studie wel te werken, maar resultaten konden niet vergeleken worden met andere preventieve therapieën, zoals preventieve therapie of medicamenteuze behandeling. Om lichttherapie dus breed in te zetten als preventieve methode, moet er dus nog een hoop onderzoek gebeuren.

Van andere preventieve methoden, weten we wel al dat ze effectief zijn in het voorkomen van terugval, ook wanneer de depressie seizoensgebonden kenmerken heeft. Zo blijkt preventieve cognitieve therapie, een psychologische gesprekstherapie, de kans op terugval te verminderen, een effect dat jaren aanhoudt. In de UMCG Depressiestudie wordt nu onderzoek gedaan naar de werkingsmechanismen van deze therapie, en u kunt de therapie dan in het kader van het onderzoek kostenloos volgen.

Interesse?
Denkt u dat u aan winterdepressies lijdt en bent u geïnteresseerd in het krijgen van lichttherapie, dan kunt u via de huisarts om een doorverwijzing vragen naar een gespecialiseerde (poli)kliniek. In Groningen wordt lichttherapie bijvoorbeeld aangeboden op de polikliniek Winterdepressie van het Universitair Centrum Psychiatrie  Ook het Fonds Psychische Gezondheid en MIND-BLUEgeeft informatie over lichttherapie. Het is altijd raadzaam om voor behandeling met licht professioneel advies te krijgen.

Over de auteur
Marie-José van Tol is werkzaam als universitair docent op de afdeling Neurowetenschappen van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Marie-José is neuropsycholoog en als hoofdonderzoeker verbonden aan de Depressiestudie, waar ze met haar team onderzoekt hoe preventieve cognitieve therapie werkt in het voorkomen van nieuwe depressies. Hieruit hopen de onderzoekers te leren wat er nodig is om iemand minder kwetsbaar te maken voor depressie en om beter te voorspellen welke therapie werkt voor wie. Deelname aan de Depressiestudie is nog mogelijk, in vrijwel het gehele land. Kijk hier voor meer informatie.

Bron: depressiestudie.com

Dit bericht is 5262 keer gelezen.