Ervaringsdeskundige Amma Asante: ‘De ramen en deuren moeten open’

Facebooktwitterlinkedinmail

16 augustus 2021 – Een kwaliteitsstandaard, leerplannen en een toetsingskader voor opleidingen, een beroepsregister en een klachtenregeling . Het zijn allemaal toekomstige onderdelen van het in ontwikkeling zijnde kwaliteitssysteem voor ervaringsdeskundigen. Amma Asante is voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad (LCR) en zit namens Movisie in de adviesgroep van dit project. Zij ziet ervaringsdeskundigheid als voorwaarde voor beleid dat aansluit bij de leefwereld van mensen.

Het project ‘Ontwikkelen Kwaliteitssysteem voor Ervaringsdeskundigen’(KvE) is inmiddels een jaar onderweg. Een projectgroep werkt aan een systeem dat de kwaliteit van de inzet van ervaringsdeskundigen moet gaan regelen, invoeren, bewaken en verbeteren. Dit raamwerk voor professionalisering moet niet alleen bestemd zijn voor de ggz, zoals in eerste instantie het idee was, maar zou domeinoverstijgend toepasbaar moeten zijn.

En dat doel is niet meer dan logisch, vindt adviesgroeplid Amma Asante. ‘Vraagstukken van burgers bestaan vaak uit meerdere componenten. Als het financieel niet lekker gaat, heeft dat effect op gezondheid. Of op opvoeding. We moeten stoppen met de vorming van eilandjes en de verbinding met elkaar zien. Dat geldt ook voor dit kwaliteitssysteem.’

Maar je krijgt dan wel te maken met verschillende wetgeving, dat heeft ook financiële gevolgen. Hoe zie jij dat?
‘Ik vind dat de kracht van de realiteit sterker moet zijn dan die van de systeemwereld. Ik denk liever in mogelijkheden dan in beperkingen vanuit systemen en beleid. Met de leefwereld voorop, zal de systeemwereld uiteindelijk moeten volgen. Daar ben ik van overtuigd.’

Beweging gaande
Het optuigen van het kwaliteitssysteem komt wat Asante betreft op een goed moment. Ze ziet dat er een maatschappelijke beweging gaande is, die ervaringsdeskundigheid steeds meer erkent als noodzaak. Wat haar betreft des te meer reden om te starten bij de basis: wat verstaan we met elkaar onder een ervaringsdeskundige?

‘Het begrip wordt nu heel breed gebruikt. Maar er is een verschil tussen ervaring opdoen en ervaringsdeskundig zijn. Een ervaringsdeskundige kan zijn of haar ervaring verbinden met die van anderen om vanuit die kennis anderen te helpen. Dat betekent dat je boven je eigen ervaring moet kunnen uitstijgen. Het moet voor iedereen helder zijn waar we over praten om de inzet van ervaringsdeskundigen verder te brengen. Ook daar speelt ons project een rol in. Vanuit die basis kunnen we verder bouwen.’

Enorme kloof
Vanuit haar rol als onafhankelijke voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad heeft Asante veel te maken met beleid. Daar ziet zij ‘een enorme kloof’ tussen wat cliënten nodig hebben en waar de instituties toe in staat zijn. Dat kan leiden tot schrijnende situaties of mensen die buiten de boot vallen. Reden: een overheid die niet altijd voldoende voeling heeft met de leefwereld van mensen.

En dus stelt ze: ‘We moeten terugkeren naar de oorspronkelijke bedoeling van de overheid: de bevolking mandateert een kleine groep om met vraagstukken aan de slag te gaan. Namens ons. Dat originele idee is nu ontspoort. Het instituut, dus dat groepje dat namens ons beslissingen neemt, richt zich regelmatig tegen de eigen burgers.’

Muren van bureaucratie
Asante’s rugzak met ervaringen is groot. Ze helpen haar om vanuit verschillende invalshoeken te zien waar knelpunten en oplossingen zitten. Zo is ze naast haar rol bij de LCR senior onderzoeker Sociale Veiligheid bij Movisie. Eerder was ze onder andere Tweede Kamerlid voor de PvdA en was ze een periode werkzaam in de Jeugdzorg. In haar rol als professional ervaarde ze die kloof tussen burgers en beleid uit eerste hand.

‘Ik werkte daar met jongeren die veelvuldig met justitie en politie in aanraking waren geweest. Zo was er een jongen die na een periode van detentie terug moest naar school, hij was 16 en dat betekent dus leerplichtig. Maar hij werd overal afgewezen. Ook daarvoor hadden de schooldirecteuren regels in de hand. Dus van de overheid moet hij naar school, maar hij krijgt niets mee om een plekje op te eisen.’

‘Ik vroeg me af hoe wetgeving en beleid zo tegen elkaar in konden gaan waardoor mijn cliënt buiten de boot viel. Ik voelde me machteloos door die muren van bureaucratie en dat oerwoud van instanties en voorschriften. Die ervaring draag ik nog steeds met mij mee.’

Hoe neem je die ervaring mee bij het KvE-project?
‘De invulling en uitvoering van wetgeving en beleid sluit niet aan bij de manier waarop mensen dit ondergaan. We moeten ervaringsdeskundigen dus betrekken bij het maken van beleid en hen de juiste tools meegeven om hun plek op te eisen. Daarvoor ontkom je niet aan het vaststellen van kwaliteitseisen en professionalisering.’

‘We kunnen ervaringsdeskundigen en hun begeleiders nog beter toerusten door zaken als opleiding, innovatie, handboeken en methoden. Maar dit moet niet de overhand krijgen. Het gaat vooral om creatie van bewustzijn van de waarde van ervaringsdeskundigheid, door bij beleidsmakers het goede verhaal te vertellen.’

‘En ja, er is nog veel onderzoek nodig. Hoe geef je ervaringsdeskundigheid een juiste plek aan tafel? Hoe weeg je de waarde van de verhalen en wat kun je er als beleidsmaker van leren? Hoe zorg je dat ervaringsdeskundigheid actueel blijft? Maar dit is de eerste stap.’

Wat is er nog meer nodig?
‘Als voorzitter van de LCR zit ik aan tafel bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en gemeentes en daar bepleit ik continu: stel jezelf open als institutie en kijk vanuit de ogen van de cliënt naar de manier waarop je uitvoering geeft aan de wet. Dus niet alleen vanuit de belangen van de eigen organisatie, maar vanuit die van de klant. De ramen en deuren moeten open.’

Zijn die nu dicht?
‘Ja. Kijk maar naar het toeslagenschandaal. Het oordeel over de uitvoeringsinstanties is snoeihard; de menselijke maat is zoek, de burger zit bekneld. Wij horen de schrijnende verhalen over de gevolgen van een foute beslissing, die amper recht te zetten is. Dat is het gevolg als instituties zich te veel terugtrekken op hun eigen domein en veld. Ze belanden in een tunnelvisie. Ook de manier van aansturing speelt mee. Hebben volksvertegenwoordigers en ministeries voldoende oog voor de burger en de cliënt?’

‘Op papier is dat wel zo, maar in praktijk denk ik dat dat niet genoeg is. De intenties zijn goed, de checks and balances zijn ingebouwd, maar toch is een cultuur ontstaan waarbij we de burger zijn vergeten. De reflex bij aankaarten van een probleem is vaak: wat zal de minister denken? Wat zal de Tweede Kamer denken? Terwijl de reflex in mijn ogen zou moeten zijn: dit is de bedoeling niet, hoe gaan we dit oplossen?’

Hoe gaat professionalisering van ervaringsdeskundigheid dit verbeteren?
‘Een meer gelijkwaardige plek aan tafel voor ervaringsdeskundigheid brengt beleidsmakers en beslissers dichter bij de realiteit van de burger. Het stelt hen in staat om beter passende dienstverlening te bieden en wetgeving te maken. Het leidt tot betere bejegening, een manier van benaderen die zorgt dat mensen eerlijk hun verhaal durven te delen met bijvoorbeeld een klantmanager zonder dat ze bang hoeven te zijn voor hun bestaanszekerheid.’

‘Vanuit de Landelijke Cliëntenraad brengen we met onderzoeken, casussen en cliënttoetsen ervaringen onder de aandacht, samen met cliënten. Wij matchen het ervaringsverhaal aan wat de LCR in het beleid aan de orde wil stellen. Vaak reageren beleidsmakers dan met dat dát de bedoeling inderdaad niet was. Die ervaringen maken duidelijk hoe het beleid echt uitpakt, in de leefwereld van mensen. Die zou altijd centraal moeten staan, in plaats van de politieke realiteit.’

Wat zijn aandachtspunten bij de professionalisering van ervaringsdeskundigen?
‘Dat we het unieke karakter van deze rol moeten koesteren. Daarmee bedoel ik een bepaalde autonomie die nodig is om juist als onafhankelijke partij vanuit een ander perspectief te kijken naar een situatie. En daardoor met ideeën en oplossingen te kunnen komen die anderen niet zien. Dus wanneer we een kwaliteitssysteem ontwikkelen, moeten we dat zien te waarborgen.’

Hoe dan?
‘Ruimte en een veilig klimaat bieden aan ervaringsdeskundigen om zichzelf te mogen en kunnen zijn, is heel belangrijk. Het idee dat er alleen wordt geluisterd bij een bepaalde manier van presenteren, moet voorkomen worden. Juist het eigene vormt de kracht.’

Meer informatie

Bron: zonmw.nl

Dit bericht is 1664 keer gelezen.

Facebooktwitterlinkedinmail