5 juni 2022 –  Hoogleraar klinische psychologie Marrie Bekker was decennialang een pionier op het gebied van autonomie-gerichte benadering van psychische stoornissen én van gendersensitiviteit in psychologisch onderzoek. In juni neemt ze afscheid bij Tilburg University. “Het lijkt nu misschien onvoorstelbaar, maar ook in psychologisch onderzoek was soms sprake van een eenzijdig mannelijke blik. Ik heb er in mijn werk naar gestreefd om verklaringen te vinden voor de opmerkelijke sekseverschillen in de psychopathologie.”

Al op jonge leeftijd werkte Marrie Bekker als zomerhulp in psychiatrische inrichtingen, nadat ze was uitgeloot voor de studie geneeskunde en psychologie was gaan studeren. “Ik vond dat werk fascinerend, en twijfelde tussen psychiatrie en psychologie. Op een gegeven moment ontmoette ik een vrouwelijke psycholoog die zo’n ontzettend goede gesprekstechniek had. Daar was ik diep van onder de indruk. Dat wilde ik ook leren!”

Antipsychiatrie 
“Het was ook de tijd van de antipsychiatrie”, vervolgt Marrie. “Het idee kwam op om mèt mensen te praten over hun problemen, in plaats van over hun hoofden heen en vanuit vooropgezette ideeën over wat hen zou mankeren. Dat was voor mij een heel aantrekkelijke invalshoek om psychische problematiek te benaderen. Sowieso is de klinische psychologie, het deel van de psychologie dat gaat over psychische gezondheid en psychische stoornissen, een ontzettend interessant vakgebied.”

“Het idee kwam op om mét mensen te praten over hun problemen, in plaats van over hun hoofden heen en op basis van vooropgezette ideeën over wat hen zou mankeren”

Emancipatiegolven
In deze jaren ’20 van de eenentwintigste eeuw staan emancipatie en gender volop in de belangstelling, maar dit is tijdenlang ook niet zo geweest. “Ik ben begonnen in de derde feministische golf. Psychologisch onderzoek werd in die tijd vooral gedaan door mannen. Op de Universiteit van Amsterdam raakte ik als student betrokken bij een groot onderzoeksproject naar fobieën. Het viel me op dat deze angststoornissen vooral bij vrouwen voorkwamen. Dit feit was tot mijn verbazing geen onderdeel van de, overigens heel uitgebreide onderzoeksagenda. Ik vond dat zo vreemd, dat was toch een opmerkelijk gegeven. Uiteindelijk lukte het toch dit tot onderwerp van mijn afstudeeronderzoek te maken. In die periode heb ik veel voorwerk gedaan voor later onderzoek.”

“Tot mijn verbazing was het feit dat angststoornissen vrijwel uitsluitend bij vrouwen voorkwamen geen onderdeel van de onderzoeksagenda”

Duizendpoot
Meerdere keren in de geschiedenis lag feministische hulpverlening onder vuur en werden vrouwenstudies opgeheven. In samenwerking met organisaties als de Dutch Foundation (en European Association) of Women and Health Research, WOMENInc en de Alliantie Gender en Gezondheid heeft Marrie Bekker veel moeite gedaan om gender op de onderzoeks- en ggz-agenda te krijgen en met succes. Naast deze inzet was duizendpoot Marrie Bekker fulltime hoogleraar klinische psychologie, vakgroepsvoorzitter van het departement Klinische, Ontwikkelings- en Cross-Culturele Psychologie en opleidingsdirecteur van de Master Psychologie en geestelijke gezondheid. Ze zat in de Kamer Psychologie en is praktiserend GZ-psycholoog. Ook deed ze veel universitair bestuurlijk werk op het gebied van emancipatie. Ze haalde veel subsidies binnen en was vaste columniste voor de Tilburgse universiteitskrant Univers. De laatste jaren zette Marrie Bekker zich landelijk flink in voor meer aansluiting tussen de masteropleidingen en de GZ-opleiding.

Autonomie-gehechtheid

Het zelfsturend vermogen in verbondenheid met anderen. Dat is ‘autonomie-gehechtheid’. Een term die een centrale rol speelt in het werk van Marrie Bekker. “Er is ontzettend veel onderzoek gedaan naar de klachtgerichte aanpak in de vorm van cognitieve gedragstherapie. Maar dit werkt niet voor iedereen. Zo willen veel mensen niet blootgesteld worden aan angstwekkende situaties, een belangrijk onderdeel van deze therapie. Een flink deel valt bovendien na oorspronkelijk herstel terug, of ontwikkelt een andere stoornis. Ik had veel aanwijzingen voor mogelijke verbetering als je meer recht doet aan de persoon achter de klachten en diens hechtingsgeschiedenis. De gedachte dat gebrek aan autonomie – het zelfsturend vermogen in verbondenheid met anderen – een kern is van psychopathologie werd in onze studies bevestigd. Versterking van autonomie-gehechtheid, zoals in onze autonomie-versterkende therapie (AET), zou dus kunnen leiden tot herstel. Therapeuten waren enthousiast over de autonomie-gerichte benadering en effectstudies – onder andere van de pas gepromoveerde Laura Kunst – lieten zien dat het werkt. Het protocol is heel praktisch. Recentelijk ontwikkelden we ook een blended behandelmodule: voor zowel cliënten als hulpverleners. De volgende stap is het in boekvorm ontsluiten hiervan voor het Engelstalige gebied.”

“Er is veel verbetering van klachten mogelijk als je in de behandeling recht doet aan de persoon achter de klachten en diens hechtingsgeschiedenis”

Dankbaar
“Ik ben heel dankbaar dat we empirische evidentie hebben kunnen toevoegen aan de autonomie-gerichte benadering , waarvoor in feite al eerder veel practice-based evidence was in het veld. Cliënten herkennen zich in de zienswijze, en de autonomie-gerichte benadering vindt veel weerklank in de praktijk zoals bij de behandeling van angststoornissen. De komende tijd gaan we de autonomieversterkende therapie ook toepassen op, en onderzoeken bij o.m. eetstoornissen en conversiestoornissen, ofwel de psychosomatische problemen zoals onverklaarde verlammingsverschijnselen.”

“Mooi om te zien dat de autonomie-gerichte aanpak weerklank vindt in de praktijk”

Afscheid van Tilburg University betekent voor Marrie Bekker niet afscheid van de wetenschap. “Ik blijf als onderzoeker en verantwoordelijke voor de opleiding tot gezondheidspsycholoog verbonden aan de VU en RINO Amsterdam. Tezamen met WOMENInc en de IAWMH organiseren we in Maastricht in november een internationale conferentie over gender en ggz voor wetenschappers en behandelaars. Mooi om op deze manier te kunnen bijdragen aan verbetering voor cliënten die soms al jarenlang worstelen, en hen een alternatief te kunnen bieden in de vorm van een meer duurzaam herstel.”

Bron: tilburguniversity.edu

Dit bericht is 1694 keer gelezen.