16 mei 2019 – Veteranen die door een missie posttraumatische klachten oplopen, hebben vaak veel last van complexe en chronische klachten. Bijzonder hoogleraar Eric Vermetten zoekt naar nieuwe manieren om die hardnekkige klachten te helpen verwerken. Eén van de mogelijke medicijnen: de partydrug MDMA.

Eric Vermetten herinnert het zich nog goed, het verhaal van die ene veteraan die halverwege de jaren negentig zijn praktijk binnenliep. Hij had last van angstklachten en was altijd alert, achterdochtig en erg vermoeid. Keer op keer dacht hij terug aan Srebrenica: aan de vernederingen, de angst, en de kleine kinderen aan de poort die hij op den duur bij naam kende. Hadden zij de val van de enclave en de daarop volgende slachtpartij door de Serviërs overleefd?

Onder de huid

‘Het zijn typische PTSS-klachten,’ zegt Vermetten. Hij is psychiater bij de militaire GGZ en bijzonder hoogleraar Psychotrauma’s aan het LUMC. In die functies werkt hij al geruime tijd met getraumatiseerde militairen. ‘Bij sommige mensen gaat zo’n traumatische gebeurtenis onder de huid zitten. Ze kunnen worden geconfronteerd met schuldgevoelens en nachtmerries die zich alleen met heel veel energie laten wegstoppen, maar dan ineens en onverwacht weer de kop opsteken. En patiënten hebben vaak het gevoel dat de beangstigende situatie weer kan terugkeren, alsof het nooit echt is afgelopen.’

‘Patiënten hebben vaak het gevoel dat de beangstigende situatie weer kan terugkeren’

Onlangs ontving Vermetten voor ‘zijn’ leerstoel een grote schenking. Generaal-majoor buiten dienst Rob Nypels (88) stopte een flink bedrag in het door hem opgerichte Nypels-Tans PTSS Fonds – een zogeheten ‘fonds op naam’ bij het Leids Universiteits Fonds – om het interdisciplinair onderzoek naar psychotraumatologie te bevorderen (zie kader). Het belangrijkste doel: de zorg voor veteranen en andere geüniformeerden verbeteren door het effect van nieuwe behandelmethoden te onderzoeken.

Partydrug als medicijn

Vermetten wil onder meer testen of MDMA – de werkzame stof in de partydrug XTC – kan bijdragen aan een betere verwerking van een trauma. ‘In het verleden zijn mensen met oorlogstrauma’s al op deze manier behandeld, bijvoorbeeld overlevenden van de concentratiekampen. Recenter zijn met deze therapie ook goede resultaten behaald bij Amerikaanse veteranen. Combineer je MDMA met psychotherapie, dan kan de patiënt anders kijken naar emoties zoals angst, schaamte en schuld. Doordat een beperkte dosering het empathisch vermogen vergroot, zal de patiënt bij het herbeleven van de traumatische gebeurtenis minder worden gehinderd door deze emoties.’ Inmiddels zijn Vermetten en zijn collega’s bij Arq/Centrum ’45 getraind in de therapie en begonnen met de voorbereidingen.

‘De patiënt is met MDMA prima in staat om te communiceren. Dit in tegenstelling tot andere drugs zoals paddo’s of truffels’

Een bijkomend voordeel van de therapie is volgens Vermetten de unieke wijze van ‘naar binnen gekeerde verwerking’. MDMA is een zogeheten psycholyticum. Dat wil zeggen dat de stof iemand in staat stelt om dichter bij een innerlijke beleving te komen zonder dat het bewustzijn, de concentratie of het spraakvermogen negatief worden beïnvloed. De patiënt is prima in staat om te communiceren, en kan daardoor aan zijn of haar behandelaar vertellen over de ‘achterkant’ van het trauma. Dit in tegenstelling tot andere drugs zoals paddo’s en truffels, die iemand juist wegtrekken uit zijn of haar omgeving en de communicatie tijdens het behandelproces daardoor wat lastiger maken. ‘Het toverwoord is dus herbeleefde verwerking,’ zegt Vermetten. ‘Verwerking van het trauma is alleen mogelijk als je de patiënt terugbrengt naar de oude situatie, naar de traumatische ervaring die hem of haar op slot heeft gezet.’

Virtual reality

Die herbeleving komt ook terug in verschillende andere therapieën die Vermetten ontwikkelt. Zo doet hij onder meer onderzoek naar het gebruik van virtual reality. Ook dit is een vorm van een ‘immersieve therapie’: met behulp van een VR-bril met eigen foto’s kunnen veteranen teruggebracht worden naar de oude situatie, naar de locatie waar de traumatiserende aanslag of gevechtssituatie zich heeft voorgedaan. Ook wordt in internationaal verband een therapie ontwikkeld waarbij de patiënt letterlijk via een loopband zijn eigen foto binnenloopt. Tot slot onderzoekt Vermetten met verschillende collega’s het nut van zogeheten terugkeerreizen, waarbij de militair echt terugkeert naar de plek waar hij was uitgezonden.

‘De soldaat heeft zich verzoend met zijn verleden. Dat was hartverwarmend om te zien.’

Dat laatste deed de soldaat die eind jaren negentig Vermettens praktijk binnen liep. Onlangs keerde hij – samen met Vermetten zelf – terug naar Bosnië-Herzegovina. Via Facebook spoorde hij steeds meer Bosniërs op die hij in Srebrenica had gekend. Ook de kinderen aan de poort, die inmiddels jonge vrouwen zijn en nu vaak zelf kinderen hebben. Vermetten: ‘Hij is daar het gesprek aangegaan met de overlevenden aan de hand van de foto’s die hij tijdens zijn uitzending had gemaakt. Hij heeft zich verzoend met zijn verleden en is met zichzelf in het reine gekomen. Daardoor heeft hij een nieuw evenwicht gevonden. Dat was hartverwarmend om te zien.’

Dit artikel verscheen eerder in Leidraad, het alumnimagazine van de Universiteit Leiden. Het volledige blad is ook online te lezen.

Bron: universiteitleiden.nl

Dit bericht is 4300 keer gelezen.