20 juli 2024 – NWO heeft aan 200 veelbelovende onderzoekers uit de volle breedte van de wetenschap Veni-financiering van maximaal 320.000 euro toegewezen. De laureaten kunnen daarmee in de komende drie jaar hun eigen onderzoeksideeën verder ontwikkelen. GGZnieuws.nl heeft de onderzoeken die te maken hebben met mentale gezondheid op een rijtje gezet. 

Feiten & cijfers
De Veni’s worden jaarlijks door NWO toegekend. Er zijn 1365 vooraanmeldingen ingediend (667 door vrouwen, 662 door mannen en van 36 aanvragers was het geslacht onbekend). Daarvan zijn er 469 aanvragen ingediend (229 door vrouwen, 236 door mannen en van 4 aanvragers was het geslacht onbekend). Van de 200 toewijzingen gaan er 89 naar mannelijke en 105 naar vrouwelijke kandidaten; honoreringspercentages van respectievelijk 13 en 16 procent. Van 2 toegewezen projecten is het geslacht van de onderzoeker niet bekend. In de domeinen Exacte en Natuurwetenschappen (ENW), Sociale en Geesteswetenschappen (SGW), en Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) is extra geld beschikbaar ter stimulering van vrouwelijke onderzoekers. In deze domeinen heeft dat geleid tot het toewijzen van in totaal 8 additionele Veni-beurzen aan vrouwelijke onderzoekers.

• Meer leren van therapie: het gebruik van leerstrategieën om psychotherapie te verbeteren

Dr. S.J.E. Bruijniks, (v), Universiteit Utrecht

Na decennia van onderzoek zijn er geen verbeteringen in de behandeling voor depressie. Innovaties in bestaande behandelingen zijn dringend nodig. Het opslaan en verwerken van nieuwe informatie is van belang om te kunnen leren van therapie en de geleerde kennis in het dagelijks leven te kunnen oefenen en toepassen. Mensen met psychische klachten hebben echter last van neurocognitieve tekortkomingen waardoor leren van therapie bemoeilijkt wordt. Dit project vertaalt inzichten over leren vanuit de cognitieve en educationele psychologie naar de klinische praktijk zodat patiënten met een depressie en andere psychische stoornissen meer kunnen profiteren van therapie.

“De meest gebruikte en onderzochte behandeling voor depressie, de cognitieve gedragstherapie, richt zich op het leren van vaardigheden om de depressie aan te pakken. Tegelijkertijd zien we bij patiënten met een depressie vaak grote tekortkomingen in hun vermogen om te leren. Een mogelijk veelbelovende innovatie is daarom het gebruik van strategieën om het leren van therapiesessies te verbeteren.”

• Waarom blijven sommige kinderen gedragsproblemen behouden als jongvolwassenen?

Dr. F.A. Hagenbeek, (v), VU Amsterdam

Externaliserend gedrag, zoals agressie en hyperactiviteit, kan langdurige nadelige effecten hebben, zoals andere psychische problemen, verslaving, relatiemoeilijkheden, of tegenslagen in de opleiding of op het werk. Ik ga onderzoeken hoe genetische factoren en moleculaire veranderingen bijdragen aan dit gedrag vanaf de vroege kindertijd tot de kritieke fase van overgang naar volwassenheid. Door tweelingen en hun families over de tijd te bestuderen, zal mijn project onthullen hoe biologische processen dit gedrag en de bijbehorende gevolgen, zoals mentale gezondheidsproblemen of middelenmisbruik, beïnvloeden. De inzichten die hieruit voortkomen kunnen op lange termijn helpen bij het verbeteren van vroege interventies en behandelstrategieën.

• Waarom blijf je je eenzaam voelen? Onderzoek naar redenen voor chronische eenzaamheid in verschillende culturen

Dr. L.C. Heu, (v), Universiteit Utrecht

Eenzaamheid wordt door bijna iedereen ervaren, maar in sommige gevallen leidt het tot gezondheidsproblemen. Hoewel

onderzoek momenteel gericht is op het tegengaan van elke vorm van eenzaamheid, is het van groot belang om de focus te verleggen naar chronische eenzaamheid. Dit vereist onderzoek naar risicofactoren in iemands verleden (bijv. negatieve familierelaties), persoonlijke gevolgen daarvan (bijv. neiging om zich afgewezen te voelen) en in iemands context (bijv. culturele normen over het tonen van emoties). Deze risicofactoren worden onderzocht in verschillende culturen, om cross-culturele generaliseerbaarheid te evalueren en een te sterke gerichtheid op westerse contexten in de bestaande literatuur tegen te gaan.

Eenzaamheid wordt door bijna iedereen ervaren, maar in sommige gevallen leidt het tot gezondheidsproblemen. Hoewel onderzoek momenteel gericht is op het tegengaan van elke vorm van eenzaamheid, is het van groot belang om de focus te verleggen naar chronische eenzaamheid. Dit vereist onderzoek naar risicofactoren in iemands verleden (bijvoorbeeld negatieve familierelaties), persoonlijke gevolgen daarvan (zoals de neiging om zich afgewezen te voelen) en in iemands context (bijvoorbeeld culturele normen over het tonen van emoties). Deze risicofactoren worden onderzocht in verschillende culturen, om cross-culturele generaliseerbaarheid te evalueren en een te sterke gerichtheid op westerse contexten in de bestaande literatuur tegen te gaan.

Heu: “Inzicht in welke mechanismen ten grondslag liggen aan langdurige eenzaamheid is van groot belang om gerichte interventies te ontwikkelen voor mensen die ondersteuning nodig hebben om aan hun eenzaamheid te ontsnappen. En aangezien het meeste onderzoek naar dergelijke psychologische processen zich voornamelijk richt op de westerse context, zal ik deze processen zowel in westerse als niet-westerse context onderzoeken.”

“Inzicht in welke mechanismen ten grondslag liggen aan langdurige eenzaamheid is van groot belang om gerichte interventies te ontwikkelen voor mensen die ondersteuning nodig hebben om aan hun eenzaamheid te ontsnappen.”

• De schuldige geest

Dr. R.S. Eskens, (v), Universiteit Utrecht

Ethiek gaat traditioneel over wat individuen wel en niet mogen doen. Maar zijn er misschien ook plichten om bepaalde dingen (niet) te geloven, denken, of voelen? Mensen veroordelen zichzelf of anderen soms voor het hebben van bijvoorbeeld racistische of seksistische gedachten of verkrachtingsfantasieën. Maar als gedachten op zichzelf geen schade veroorzaken, hoe kunnen ze dan verboden zijn? Dit project onderzoekt het bestaan van mentale plichten. Het ontwikkelt een nieuw onderzoeksgebied—ethiek van de geest—en verdiept filosofisch en publiek begrip van individuele sociale rechtvaardigheidsplichten en de rol van het innerlijke daarin.

• Just-in-time adaptieve interventies voor bipolaire stoornis

Dr. J.T. Kraiss, (m), Universiteit Twente

Bipolaire stoornis is een ernstige psychische aandoening die wordt gekenmerkt door sterke stemmingswisselingen. De huidige behandelingen richten zich voornamelijk op acute episodes, terwijl dagelijkse stemmingsinstabiliteit een belangrijk symptoom blijft bij bipolaire stoornis. In dit project worden just-in-time adaptieve interventies ontwikkeld en geëvalueerd. Dit zijn interventies die worden geleverd via mobiele apparaten en tijdig en op maat ondersteuning bieden in het dagelijks leven. Door het identificeren van kritieke momenten voor interventie en het evalueren van de effectiviteit van just-in-time adaptieve interventies, wil deze VENI het welzijn van patiënten verbeteren en het onderzoek naar gepersonaliseerde geestelijke gezondheidszorg bevorderen.

• De ontrafeling van gewelddadig gedrag bij schizofrenie: een levensloopcriminologische benadering met inzichten uit de neurowetenschappen en forensische psychiatrie

Dr. J. Lamsma, (m), VU Amsterdam

Het is onduidelijk hoe gewelddadig gedrag ontstaat bij mensen met schizofrenie, een urgent maatschappelijk probleem. De reden hiervoor is dat de interacties tussen hersenafwijkingen en andere mogelijke oorzaken (zoals stress in de vroege jeugd, drugsmisbruik en symptomen van de stoornis) over de levensloop nog niet zijn onderzocht. Dit project zal gebruik maken van een unieke wereldwijde dataset en inzichten uit de neurowetenschappen, forensische psychiatrie en criminologie om dit doel te bereiken. De resultaten zullen een mijlpaal vormen in ons begrip van geweld in schizofrenie en bijdragen aan de voorspelling en preventie hiervan.

• Kinderen beschermen: een nadere blik op gewelddadig ouderlijk gedrag

Dr. Sophia Backhaus (Pedagogische wetenschappen):  Protecting Children: A Closer Look at Violent Parenting Behaviors

Geweld tegen kinderen door ouders komt wereldwijd veel voor en heeft ernstige en blijvende gevolgen. We weten nog te weinig over welke vormen van geweld (bijvoorbeeld slaan, schelden, bedreigen) het meeste voorkomen en waarom ouders juist deze gedragingen vertonen en hoe we deze gedragingen kunnen terugdringen. Backhaus gaat inzicht geven in deze vragen met behulp van gegevens van meer dan 1 miljoen ouders wereldwijd. Hiermee kunnen we geweld tegen kinderen beter voorspellen en effectievere preventiestrategieën ontwerpen om kinderen te beschermen.

• Interventies bij pesten op school: Welke strategieën werken het beste voor welke gevallen?

Dr. C. Tolmatcheff, (v), Radboud Universiteit Nijmegen

Veel kinderen en jongeren zijn slachtoffer van pesten op school, maar onderzoekers weten nog steeds niet wat de beste manieren zijn om pesten effectief te stoppen. Onderzoek hiervan is complex, maar dit project zal met behulp van AI in kaart brengen welke interventiestrategieën het meest effectief zijn voor welke situaties. Op basis van deze inzichten wordt een praktische handleiding ontwikkeld voor professionals. Daarnaast onderzoekt het project of het aanpakken van specifieke pestgevallen een positieve invloed kan hebben op alle leerlingen op school, door te laten zien dat volwassenen pesten niet tolereren en actie ondernemen wanneer het gebeurt.

• Het algoritme ten goede keren: Humor “injecties” om jongeren te beschermen tegen schadelijke social media content

Dr. A. van der Wal, (v), Universiteit van Amsterdam

Sociale media gebruiken algoritmes om gebruikers aansprekende content aan te raden. Dit wordt als prettig ervaren, maar keerzijde is dat jongeren vaak blootgesteld worden aan op uiterlijk gerichte content, zoals fitness- of dieetvideo’s, wat hun zelfvertrouwen en welzijn schaadt. Dit project onderzoekt hoe het toevoegen van humoristische video’s aan feeds deze effecten kan tegengaan. Met TikTok als testomgeving wordt onderzocht hoeveel humor nodig is om jongeren te beschermen tegen negatieve effecten, hoe algoritmes reageren op het toevoegen van humor en hoe effectief deze aanpak is in het dagelijks leven van jongeren, met als doel een veiliger online omgeving te creëren.

• De gevolgen van schizofrenie mutaties op de ontwikkeling van humane neuronen

Dr. B. Lendemeijer, Erasmus MC

Bepaalde genetische mutaties verhogen sterk de kans op schizofrenie, maar waarom is tot nu toe onbekend. Wetenschappers gaan onderzoeken wat de effecten van deze mutaties zijn op het functioneren van humane neuronen. Dit doen ze door humane stamcellen om te zetten in neuronen en die vervolgens te transplanteren in de hersenen van muizen. Op deze manier kan het functioneren van humane neuronen in levende hersenen bestudeerd worden. Uiteindelijk zal potentiële medicatie worden getest om het functioneren van deze cellen te herstellen.

Bron: nwo.nl

Dit bericht is 945 keer gelezen.