Volgens projectleider dr. Judith Homberg van de Radboud Universiteit in Nijmegen hebben mensen die hoog scoren op Sensory Processing Sensitivity – dat wil zeggen dat ze hooggevoelig zijn – ook bovengemiddeld veel last van stress. ‘Dat is ook niet raar. Deze mensen nemen allerlei subtiliteiten in hun omgeving waar, reageren daar op en verwerken deze informatie op een dieper niveau in hun hersenen.’ Een gevolg is dat wanneer er teveel (negatieve) prikkels zijn het brein deze niet meer kan verwerken. En dat levert stress op. Ongeveer 20% van alle volwassenen is hooggevoelig.

Uitweg

Het is juist die stressfactor die hen volgens Homberg vatbaarder maakt voor verslavende middelen. ‘Drugs zijn een uitweg, een manier om met de drukte in hun hoofd om te gaan. Kijk naar artiesten en kunstenaars. Hooggevoelige mensen zijn vaak buitengewoon creatief. Juist ook in die werelden zie je een bovenmatig gebruik van verslavende middelen.’ Of die relatie tussen hooggevoeligheid en middelengebruik daadwerkelijk klopt, is nog niet echt wetenschappelijk bewezen, al zijn er diverse aanwijzingen die in die richting wijzen

Specifieke hulp

Dat niet eerder uitgebreid wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar dit verband noemt Homberg verbazend. ‘In dat opzicht is dit onderzoek misschien wel baanbrekend te noemen. Voor het eerst wordt er diepgaand onderzoek naar gedaan. Het zou zo maar kunnen dat er onder gebruikers veel meer hooggevoelige mensen zijn dan die gemiddelde 20%. Bovendien hebben hooggevoelige mensen hele specifieke kenmerken. Dat betekent dat we hen wellicht op een heel eigen manier van hun verslaving af zouden moeten helpen.’

Internationale expertise

Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met teams in Italië, Zwitserland en Frankrijk. Homberg is enorm blij met die gezamenlijke aanpak. ‘Ik kan nu met internationale topwetenschappers werken. Ons vakgebied is niet zo groot, dus zoveel experts zijn er niet in Nederland alleen. We kunnen kennis en faciliteiten delen, elkaar versterken. Bovendien komen de resultaten van het onderzoek breed in Europa ter beschikking. Niet alleen in Nederland, maar ook elders kunnen ze daarvan profiteren. Ze hebben er immers zelf aan meegewerkt.’

Cohorten

In Zwitserland en Frankrijk bestaan grote ‘cohorten’; groepen gebruikers van verslavende middelen die meedoen aan wetenschappelijk onderzoek. Homberg: ‘Dergelijke cohorten bestaan in Nederland niet, dus dat alleen al is winst.’ In deze onderzoeken worden dankzij het ERANID-project nieuwe vragen toegevoegd over hoogsensitiviteit. Dat moet onder andere duidelijk maken of en in hoeverre hooggevoeligheid inderdaad een factor van belang is bij de groep gebruikers.

Ratten

Homberg zelf werkt aan onderzoek naar een diermodel met ratten. Gebleken is dat ook dieren hooggevoelig kunnen zijn, waardoor er meer mogelijkheden zijn om hier onderzoek naar te doen. Daarvoor is wel een goed onderzoeksmodel nodig, waarbij je hooggevoelige ratten op een betrouwbare wijze moet kunnen onderscheiden van ‘gewone’ ratten. Dat betekent dat de ratten op basis van bepaalde gedragscriteria gescreend moeten kunnen worden.

Hersenwerking

Italië doet onderzoek naar bloed- en hersenmonsters; bloedmonsters van mensen en hersenmonsters van dieren. In dit onderzoeksdeel gaan de Italiaanse collega’s van Homberg op zoek naar specifieke biomarkers die gekoppeld zijn aan veranderingen in drugsgebruik onder invloed van omgevingsstimuli in hooggevoelige mensen en dieren. Homberg: ‘Wat we weten is dat bij hooggevoelige ratten zenuwcellen in de hersenen die reageren op prikkels van buiten, minder worden afgeremd dan bij laaggevoelige ratten, waardoor ze bovengemiddeld veel ‘vuren’.’ Het zou fantastisch zijn als we met biomarkers parallellen kunnen trekken tussen veranderingen in gedrag en hersenfunctie.’

Positieve stimuli

Uiteindelijk hoopt Homberg dat al het onderzoek leidt tot een aangepaste therapie voor hooggevoelige mensen die middelen gebruiken. ‘De kracht van hooggevoeligheid is dat het niet alleen gepaard gaat met gevoeligheid voor negatieve stimuli, maar ook positieve stimuli. Denk aan een romantische relatie, het krijgen van een kind of het vinden van een baan; zeg maar de mooie dingen in het leven.’ Onderzocht zal worden of blootstelling aan dergelijke omgevingsstimuli, en welke precies, leidt tot een vermindering van drugsgebruik door hooggevoelige mensen. Voor het ontwikkelen van een therapie die ervoor zorgt dat er meer aandacht wordt besteed aan positieve stimuli werkt Homberg samen met verschillende stakeholders, zowel ervaringsdeskundigen als psychologen.

Stigma

Judith Homberg hoopt dat het ERANID-onderzoek zal bijdragen aan het verminderen van het stigma van verslaafden. Voor veel mensen staat verslaving immers gelijk aan zwakte. ‘Maar stel nu dat verslaving en hooggevoeligheid inderdaad aan elkaar gelinkt zijn. Dan zou verslaving voor sommigen een bijkomend effect kunnen zijn van positieve eigenschappen.’ Verslaving als de keerzijde van creativiteit zogezegd.

ERANID

Het European Research Area Network on Illicit Drugs (ERANID) is een internationaal samenwerkingsverband in het kader van de Europese Unie. Het is gericht op het toegankelijk maken van bestaande kennis op het gebied van drugsgebruik en het uitzetten van onderzoek op gebieden waar nieuwe kennis nodig is. In ERANID werken verschillende wetenschappelijke disciplines en diverse Europese landen samen. ZonMw is namens Nederland één van de partners in het samenwerkingsverband en coördineert het traject.

Meer informatie

• Meer informatie over het project ‘STANDUP‘ vindt u op de Europese ERANID-website
• Wilt u op de hoogte blijven van de ERANID activiteiten? Meld u dan aan voor de Engelstalige ERANID nieuwsbrief

Bron: zonmw.nl.