Ervaringsdeskundigheid: niet langer over en voor de cliënt

Facebooktwitterlinkedinmail

2 mei 2018 – Herstellen is topsport, als ervaringsdeskundige kun je een rolmodel zijn. En: ervaringsdeskundigheid druppelt steeds meer door naar het beleidsniveau. Zomaar twee uitspraken tijdens de ZonMw-workshop op de Dag van de Ervaringsdeskundige 2018. Na afloop sprak ZonMw met 2 deelnemers over hun ervaringen en inzichten.

Wat voor rol spelen ervaringsdeskundigen in de ggz, zowel in de hulpverlening als in het beleid van organisaties? En welke obstakels ervaren zij in hun werk? Deze vragen stonden centraal in een ZonMw-workshop op de Dag van de Ervaringsdeskundige, op 6 april 2018 gehouden in De Cultuurkoepel te Heiloo. Een van de deelnemers was Russell Cummins, ervaringsdeskundige bij GGZ inGeest. Op de vraag wat hij doet, is het antwoord kort en krachtig: ‘Ik sluit aan. Of ik nu praat met de raad van bestuur of een dakloze verslaafde op straat, als ervaringsdeskundige spreek ik als het ware verschillende talen.’ Cummins begeleidt onder meer een psychoseverwerkingsgroep en werkt zowel binnen klinische als ambulante teams. Hij ontwikkelde een workshop: professioneel werken met eigen ervaring, bedoeld om professionals te leren ook hún ervaringen in te zetten in het werk met cliënten. Cummins: ‘Die workshop is mede gebaseerd op de lessen die ik zelf heb geleerd. Ervaringsdeskundigheid is niet de haarlemmerolie in de ggz. Maar we prikken wel door de ingesleten rituelen in de hulpverleningsrelatie heen. Zodat mensen echt met elkaar in verbinding kunnen komen.’

Marjolein Bakker herkent veel van wat Cummins vertelt. Vanuit Pameijer werkt zij vooral in het sociaal domein, dus niet alleen in de ggz. Als verpleegkundige in de psychiatrie kreeg ze zelf ook psychiatrische problemen. Deze zet ze nu onder meer in bij Howie the Harp, een opleidingscentrum waar je vanuit ervaringskennis én theorie toewerkt naar de professionele praktijk van ervaringsdeskundige. Bakker: ‘We hebben ook een opleiding voor medewerkers. Daarin leren mensen die al in zorg en welzijn werken open te zijn over hun eigen ervaringen, zodat ze die kunnen toepassen in hun werk.’ Uiteindelijk gaat het om de inbreng van ervaringen die teamleden zelf hebben meegemaakt. De crux, zo stelt Bakker, is dat je een herstelproces hebt doorgemaakt, waar dat dan ook over ging. ‘Als iedereen daar open over durft te zijn, hoeven mensen veel minder een stigma te ervaren als er iets met ze aan de hand is.’

Bondgenoot en bruggenbouwer
In dit emancipatieproces – want dat is het – hebben ervaringsdeskundigen een belangrijke rol. Cummins: ‘Wij zijn de kwartiermakers veiligheid in de teams. Als ook professionals durven uitkomen voor hun ervaringen én die durven inzetten in hun werk, kunnen ze écht contact gaan maken.’ Cummins ziet zichzelf als bondgenoot en bruggenbouwer. Zijn formele rol is weliswaar anders dan die van de professional, maar hij kan alleen maar functioneren vanuit ‘een gewortelde basis’ in het team. ‘Anders ben ik niet meer dan een patiëntenvertrouwenspersoon zonder mandaat.’ Bakker ziet de kracht van ervaringsdeskundigheid terug in de opleidingen die ze begeleidt. ‘Het gaat vaak om mensen die heel lang niet meer in zichzelf hebben geloofd. Maar na een tijdje zie je hun zelfvertrouwen terugkomen. En als ze het steeds meer aandurven hun verhaal te vertellen, kunnen ze dat zowel bij cliënten als collega’s inzetten: je kunt zijn wie je bent!’

Ruimte voor ‘kleine’ ideeën
Hoe kan ervaringsdeskundigheid een steviger plek krijgen op de werkvloer? ‘Vrije ruimte’ is een belangrijk begrip; ruimte om te experimenteren en ruimte om je ook af en toe even te kunnen terugtrekken. Want ervaringsdeskundigen hebben per definitie heftige dingen meegemaakt, waardoor je onvermijdelijk (net als ieder ander) wel eens een off-day hebt. Voor ZonMw hebben Cummins en Bakker een duidelijke boodschap: maak de drempel lager om projecten te kunnen indienen, zodat ook de ‘kleinere’ ideeën een kans krijgen. En laat ervaringsdeskundigen meepraten over de onderzoeken en uitvoeringsprojecten die worden uitgezet. In lijn met het credo van Cummins: niet langer over en voor, maar mét en dóór de mensen om wie het gaat.

‘Onderzoek kan niet langer zonder ervaringsdeskundigen’
Leen van Leersum, commissielid Actieprogramma lokale initiatieven voor mensen met verward gedrag en voorzitter van de ZonMw-workshop in Heiloo ‘Het is indrukwekkend wat in deze workshop naar voren komt. Het is duidelijk dat ervaringsdeskundigheid cruciaal is voor wat we willen bereiken met ons actieprogramma. Participatie is onderdeel van de subsidievoorwaarden, maar het is nóg belangrijker dan we ons al hadden gerealiseerd. Niet alleen in ons programma trouwens, ook als het gaat om andere gezondheidsvraagstukken en zorginnovaties.’

‘Het vraagt ook om lef van ZonMw om de standaard-principes van wetenschappelijk onderzoek te bevragen, om te zoeken naar nieuwe onderzoeksdesigns waarin ervaringen een wezenlijke plek kunnen krijgen. En de inbreng van ervaringsdeskundigen dus ook echt van invloed te laten zijn op de uitkomsten. Dat is niet in een paar maanden geregeld, want we zijn er niet als we ervaringsdeskundigheid in een paar kleinere experimenten uitwerken. Ook de grotere onderzoeksprojecten moeten toegankelijker worden voor meer dan alleen de doorgewinterde, klassiek geschoolde wetenschappers.’

Bron: zonmw.nl

Dit bericht is 4159 keer gelezen.

Facebooktwitterlinkedinmail