29 april 2024 – Nooit is er zoveel onderzoek gedaan naar de therapeutische werking van psychedelica als nu. Wetenschappers op de LIBC Publieksdag zijn verheugd over de mogelijkheden voor de behandeling van depressie, angst en PTSS, maar ook sceptisch. ‘De hype gaat straks crashen.’
‘Op 19 april 1943 beleefde chemicus Albert Hoffman zijn eerste LSD-trip,’ vertelt Michiel van Elk, psychedelica-onderzoeker aan de Universiteit Leiden en organisator van de publieksdag, aan een volle Stadsgehoorzaal. Dat ging zo: ‘Hij had het middel vijf jaar eerder al ontdekt, maar het deed aanvankelijk niet zoveel bij proefdieren en dus liet Hoffman het middel op de plank liggen. Die dag besloot hij om een zelf-experiment uit te voeren en kwam hij in een dromerige toestand terecht. Zelf terugfietsen naar huis was levensgevaarlijk, dus vroeg hij zijn lab-assistent om hem te vergezellen. Tijdens die fietstocht kreeg hij de meest bizarre hallucinaties. Later bleek dat hij niet een klein beetje, maar een enorme dosis LSD had binnengekregen.’ Die dag ging de geschiedenis in als Bicycle Day.
Psychedelica in de behandelkamer
In de jaren die volgden speelden psychedelische drugs een sleutelrol in de flower power-beweging én in de behandelkamer van de therapeut. Psychedelica, zoals LSD en paddo’s, zouden verdrongen herinneringen en emoties naar de oppervlakte brengen en zo helpen bij het verminderen van depressie, angst en posttraumatische stressstoornis. Van Elk: ‘In de jaren 70 werd er in Amerika en Europa volop onderzoek gedaan naar de werking van psychedelische middelen bij psychische klachten, maar de war on drugs heeft die trend tot stilstand gebracht. De laatste tien jaar zit het onderzoek weer in de lift.’ Wat kunnen psychedelica betekenen voor mensen met ernstige psychische problemen, en welke risico’s kleven er aan psychedelica-onderzoek? Op het podium beantwoorden therapeuten, psychiaters en artsen die vragen met verhalen uit de onderzoekspraktijk.
MDMA helpt bij trauma
Psychiater Tijmen Bostoen werkt bij Centrum ’45 en doet promotieonderzoek naar de behandeling van posttraumatische stressstoornis met MDMA-ondersteunde therapie. ‘Ongeveer veertig procent van de mensen met PTSS reageert niet op de gangbare behandeling: psychotherapie, medicatie en EMDR. In mijn onderzoek zie ik dat therapie met MDMA vaak voor een doorbraak zorgt.’ Dat komt volgens hem doordat MDMA het gevoel van empathie en zelfcompassie enorm versterkt, je gaat jezelf en anderen beter begrijpen. ‘Bij trauma raakt empathie beschadigd: mensen worden hard voor zichzelf en vertrouwen anderen minder. Onder begeleiding van twee therapeuten leren zij compassievoller naar zichzelf en hun trauma te kijken. De sessies zijn voor hen intense, overstijgende ervaringen die alles in een nieuw perspectief zetten.’
‘Gevaarlijk als mensen psychedelica als zelfmedicatie gaan toepassen’
Truffels tegen depressie
Dat herkent ook Renske Blom, psychiater bij NPI en Arkin en als hoofdtherapeut betrokken geweest bij een onderzoek naar de behandeling van depressie met psilocybine, de werkzame stof in paddo’s en truffels. ‘De mensen die meededen aan ons onderzoek kampten al jarenlang met een hardnekkige, moeilijk behandelbare depressie. Ze zaten vast in negatieve gedachten en emoties en verzetten zich ook tegen die ervaring.’ Een capsule met psilocybine schudde die negatieve gedachtenspiraal op. ‘Patiënten werden gevoeliger voor emoties en ervoeren hoe die vastzaten in het lichaam. Piekergedachten vielen weg en biografische herinneringen kwamen juist helder boven, vaak gekoppeld aan intense emoties.’ Mensen ervaren door psychedelica soms dat ze onderdeel zijn van een groter geheel, door de onderzoekers ‘ego-dissolutie’ genoemd. ‘Voor sommige deelnemers was dat prachtig, anderen vonden het beangstigend. Daarom is het belangrijk om na de therapiesessies betekenis te geven aan de ervaring, zogenaamde ‘integratie’. Dat kan door gesprekken met een psycholoog, maar ook door te schrijven en te wandelen.’
In de steek gelaten
Psychedelica-onderzoek mag zich dan met rasse schreden ontwikkelen, voor wetenschappers is het vaak nog zoeken naar een juiste aanpak, zegt Joost Breeksema, medeorganisator van deze publieksdag. Hij is ook directeur van stichting OPEN en postdoc aan het UMCG, waar hij onderzoek doet naar de ervaringen van patiënten en therapeuten tijdens therapie met psychedelica. ‘Soms worden patiënten niet goed voorbereid en ontstaat er miscommunicatie. Bij een ketamine-onderzoek kreeg één deelnemer bijvoorbeeld te horen dat het middel pas na enkele sessies effect zou hebben. Hiermee bedoelde de arts dat er pas na een tijdje blijvende effecten zouden optreden. Maar na de eerste dosis ketamine voelde de patiënt vreemde sensaties in zijn lichaam, dat zorgde voor onrust en angst.’ Bij dit ketamine-onderzoek voelden sommige patiënten zich in de steek gelaten. ‘Verpleegkundigen hadden het druk en konden niet de hele tijd naast de patiënt zitten. Hierdoor vonden deelnemers het lastiger de controle los te laten, terwijl dat juist bij psychedelica zo belangrijk is.’
Korrel zout
En ook de resultaten van psychedelica-onderzoek moeten we volgens Michiel van Elk met een korrel zout nemen. ‘Er wordt veel aan cherry picking gedaan: de veelbelovende resultaten halen het nieuws, tegenstrijdige resultaten minder. Ook hebben de mensen die meedoen met het onderzoek vaak al ervaring met psychedelica en staan ze er positief tegenover. Daarnaast is in veel onderzoeken de steekproef klein en het is moeilijk om dubbelblind onderzoek te doen. Wie de placebo heeft gekregen in plaats van de drug, weet dat snel genoeg.’
‘Ik herken hoe psychedelica bepaalde barrières weghaalt’
Hype gaat crashen
‘Er is nu een hype gaande, en die gaat crashen. Dan hoop ik dat er genoeg overblijft om mee door te kunnen,’ zegt Robert Schoevers, hoogleraar en hoofd van de afdeling psychiatrie aan het UMCG, waar hij onderzoek naar de therapeutische werking van ketamine en psilocybine coördineert. ‘Psychedelica gaan niet alles oplossen. En we hebben nog veel vragen. Ja, ketamine werkt bij mensen met een depressie, maar houdt dat effect aan? Is het te combineren met andere psychedelica? Met welke soorten psychotherapie werken psychedelica het beste? En hoeveel sessies zijn er dan nodig?’ Er zijn nog weinig fase 3-studies geweest waarbij psychedelica op grote groepen deelnemers zijn getest. Vervolgens moet de FDA, de Amerikaanse drugsautoriteit, het middel goedkeuren als medicijn en dan moet er nog onderhandeld worden met zorgverzekeraars. Dit hele proces kan zeker nog zo’n vijf jaar duren, schat Schoevers. In Europa mogelijk nog langer, omdat deze middelen hier eerst goedgekeurd moeten worden door de EMA.
T(r)ipje van de sluier
Tot die tijd kunnen nieuwsgierige bezoekers in de pauzes van de publieksdag vast een voorproefje krijgen met een VR-installatie, waarmee Michiel van Elk en zijn team vorige zomer ook onderzoek deden op Lowlands. Met de VR-omgeving hebben de onderzoekers geprobeerd een psychedelische ervaring na te bootsen. Van Elk peilt de zaal: hoe bevalt dit t(r)ipje van de sluier? ‘Het bevestigt wat ik al dacht: het is niks voor mij. Ik word er naar van,’ zegt een vrouw uit het publiek. Van een andere bezoeker mag er juist wel een tandje bij: ‘Als je echt psychedelica gebruikt, heb je ook nog lichamelijke sensaties erbij. Dit lijkt daarin niet op de echte ervaring, die is nog veel mooier.’
Bron: universiteitleiden.nl
Dit bericht is 791 keer gelezen.