1 april 2015 – Havermout bij het ontbijt, een shake van warmoes bij de lunch en quinoa met biogroentjes als avondmaal. Letten op je gezondheid is goed, maar kunnen we ook hier niet te ver in gaan? Volgens Amerikaans dokter Steven Bratman alvast wel: “De focus op healthfood kan zo obsessief worden, dat het je gezondheid schaadt”.

De wereld is in de ban van gezond eten. Dagelijks wordt er wel een nieuw zuiverend dieet op ons afgevuurd of worden we geconfronteerd met de zogenaamd heilzame effecten van een (her)ontdekt superfood. Maar wat als gezond niet zo gezond meer is? Mensen die al te zeer focussen op hun gezondheid lopen een groot risico om die net te schaden. Zozeer zelfs dat het kan uitmonden in een eetstoornis.

Orthorexia nervosa is de naam van dat eigenaardige beestje. “Orthorexia is een eetstoornis waarbij de patiënt zodanig fixeert op gezond eten dat het niet alleen zijn gezondheid, maar ook zijn sociale en mentale stabiliteit schaadt”, zegt Bratman.

Orthorecten zijn trots op hun eetgewoontes en voelen zich vaak superieur aan ‘ongezonde eters’

Orthorexia nervosa: wat is het?

Bij mensen die lijden aan Orthorexia nervosa staat extreem gezond eten centraal. Producten waarvan de patiënt verwacht dat ze zijn gezondheid mogelijk kunnen schaden, worden systematisch uit het voedingspatroon verwijderd. “Meestal begint het erg onschuldig”, zegt Bratman, zelf een ex-orthorexia-lijder. “In eerste instantie worden zogenaamd slechte voedingsstoffen als suikers en vetten geweerd.” Daar is op zich niks mis mee, maar daar blijft het meestal niet bij.

Orthorexia-patiënten proberen zo overcorrect, heilzaam en natuurzuiver te eten, dat ze hun lichaam in dat proces schade toebrengen. “Gaandeweg worden ook producten als granen, koolhydraten, vis, zuivel en vlees van het menu geschrapt. Tot alleen groenten, fruit en zogenaamde superfoods nog overblijven.”

Die producten hebben vaak echter zo’n lage voedingsstofdichtheid, dat ze niet volstaan om het lichaam te onderhouden. “Ze zijn arm aan vetten, eiwitten, koolhydraten en suikers, waardoor ze ook enorm weinig brandstoffen en bouwstoffen leveren.” Bij mensen die té gezond eten, kunnen dan ook ernstige vitamine- en energietekorten ontstaan.

Omdat ze buitenshuis de inname van health food niet kunnen controleren, gaan orthorecten zich afsluiten van de buitenwereld

Een gezonde geest…

Op lichamelijk vlak kan orthorexia ernstig ondergewicht veroorzaken, samen met duizeligheid, ernstige vermoeidheid, maagklachten, menstruatiestoornissen, haaruitval, nier- en leverbeschadigingen, spierkrampen en zelfs hartritmestoornissen.

Maar ook mentaal kunnen de gevolgen van ortorexia nervosa lelijk huishouden. “Mensen die lijden aan orthorexia zijn 24 uur op 24 bezig met gezond eten”, zegt Bratman. “Die voortdurende preoccupatie kan mentaal enorm vermoeiend worden.”

“Het enige waar ik aan kon denken was eten. Maar zelfs toen ik besefte dat mijn voortdurende zoektocht naar rauwe groenten en nieuwe wilde planten, een obsessie geworden was, was het enorm moeilijk mij hiervan te bevrijden” getuigt hij zelf.

Maar ook sociaal kan orthorexia grote gevolgen hebben. Omdat health food niet overal te verkrijgen is, gaan mensen die aan de stoornis lijden, zich afschermen van de buitenwereld. “Sociale contacten worden vermeden en afspraken worden steeds vaker afgezegd.” Dat kan gevoelens van depressiviteit veroorzaken.” En dat terwijl deze mensen zich wel zo goed mogelijk aan hun omgeving proberen aan te passen.

Door het striks aanhouden van gezonde eetgewoontes krijgt de Orthorect een gevoel van controle en macht over zijn eigen lichaam

Discipline of stoornis?

Op die manier kan de extreme fixatie op gezond eten dus uitgroeien tot een stoornis. Het verschil met meer bekende eetstoornissen als anorexia nervosa (het innemen van zo weinig mogelijk voedsel) en boulimia nervosa (zoveel mogelijk van het gegeten voedsel terug uitbannen) is, dat het orthorexia-lijders niet zozeer gaat om gewichtsverlies of magerzucht. Er ligt bij die mensen meestal dan ook geen negatief zelfbeeld aan de basis van de afwijking. “Het gaat hen niet om de kwantiteit van het voedsel, maar wel om de kwaliteit”, zegt Bratman.

Toch moet de aanzet van de ‘stoornis’ vaak wel in dezelfde hoek gezocht worden als bij anorexie of boulemie. “De gezonde voedingsgewoonten worden door de patiënt aangegrepen om een zekere controle op het lichaam uit te oefenen, een praktijk die hen een gevoel van macht of meesterschap geeft.”

Orthorecten voelen zich vaak superieur aan ‘ongezonde eters’. “Anders dan mensen met anorexie of boulemie, schamen ze zich niet voor hun eetgewoontes, ze zijn er net trots op, omdat ze blijk geven van discipline en gezondheid.”

De grens

De lijn tussen een normaal gezond eetpatroon en orthorexie is moeilijk te trekken, maar algemeen kan men stellen dat het een stoornis wordt, wanneer het eetpatroon mentaal lijden of stress veroorzaakt.

“Orthorecten kunnen na het eten van een stukje brood last krijgen van sombere gevoelens, kunnen angstig worden wanneer hun favoriete kale of quinoa-product uitverkocht is, of weigeren te eten in omstandigheden waarin ze inname van healthfood niet volledig zelf kunnen controleren”, zegt Bratman. “Je zal hen dan ook nooit in een restaurant zien.” Het spreekt voor zich dat dit gedrag zwaar doorweegt op hun relaties met familie en vrienden.

Gezond eten wordt een stoornis wanneer de focus mentaal lijden met zich meebrengt

Orthorexia nervosa is nog niet officieel erkend als eetstoornis. Een definitie die het ziektebeeld min of meer afbakent, bestaat nog niet. Een groep Italiaanse onderzoekers ontwikkelde in 2005 wel een lijst van 15 vragen die helpt bepalen of iemand aan de ziekte lijdt. Wie de kaap van 40 punten niet haalt, neigt naar een pathologisch (on)gezonde levensstijl.

De lijst bevat vragen als ‘Houdt de gedachte aan eten je meer dan drie uur per dag bezig?’ en ‘Voel je je slecht bij het overtreden van een gezondheidsregel?’.

Op basis van de test zou zo’n 21 procent van de Italiaanse bevolking aan orthorexie lijden. De ziekte zou tweemaal zoveel vrouwen als mannen treffen. Bratman zelf ontwikkelde een eigen test voor het fenomeen. Op basis van die test zou ongeveer 12 procent van de Australische bevolking orthorect zijn.

‘The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM 5)’, het basishandboek dat psychiaters en psychologen gebruiken om mentale stoornissen te diagnosticeren, maakt nog geen melding van Orthorexia. Hoewel vele psychologen ervoor pleiten het ziektebeeld op te nemen, zijn er ook veel kritische stemmen. Eén ding is zeker: om de oorzaken, gevolgen, symptomen en ook de behandeling van orthorexia nervosa beter in kaart te brengen, is bijkomend onderzoek vereist.

Bron: demorgen.be

Dit bericht is 28207 keer gelezen.